سال ۹۶ به پایان رسید و در این سال نیز پرونده عمر تعدادی از شخصیت‌های سیاسی و علمی کشور بسته شد. افرادی که عمری را در سیاست گذرانده و حال با کارنامه‌ای حاصل سالها زندگی پرفراز و نشیب در پیشگاه الهی حاضر می‌شوند.
افسوسی که از رفتن شخصیت‌های سیاسی می‌ماند از دو نظر قابل توجه است؛ یکی از دست دادن شخصت‌های خدوم که زحمت کشیده‌اند و دیگر اینکه همه آنها با سینه‌ای مملو از خاطرات انقلاب اسلامی رخ در نقاب خاک می‌کشند و اگر پیش از مرگ‌شان آنها را بازگو نکنند شاید بخشی از حافظه تاریخی این کشور نیز مدفون شود.
در این گزارش نگاهی داریم به مهم‌ترین شخصیت‌ها و چهره‌های سیاسی که در سال ۹۵ از دنیا رفتند.
** آیت‌الله باریک‌بین؛ محور انقلاب اسلامی در قزوین
مرحوم آیت‌الله هادی باریک‌بین ۱۹ فروردین امسال پس از یک دوره بیماری دار فانی را وداع گفت. وی متولد ۱۳۰۹ در قزوین بود و بعد از گذراندن دروس مقدماتی در این شهر، برای ادامه تحصیلات عالی در سال ۲۸ راهی قم شد. وی شاگرد مرحوم آیت‌الله بروجردی، علامه طباطبایی، نوری همدانی، مشکینی و همچنین امام خمینی بود.
آیت‌الله هادی باریک‌بین از جمله روحانیون قزوینی بود که با شروع مبارزات مردم بر ضد رژیم پهلوی، کنار امام خمینی(ره) قرار گرفت و با هدایت مردم قزوین نقش خود را ایفا کرد. وی سابقه تبعید در دوران پهلوی را داشت و بعد از حدود ۶ ماه تحمل تبعید به قزوین بازگشت.
وی بعد از پیروزی انقلاب با حکم امام راحل، به‌عنوان امام جمعه قزوین انتخاب شد و در ادوار اول، دوم و چهارم مجلس خبرگان رهبری عضویت داشت.
** آیت‌الله حائری شیرازی؛ حماسه‌ساز مسجد شمشیرگرها
یکی دیگر از شاگردان امام راحل که در سال ۹۶ رخ در نقاب خاک کشید، آیت‌الله سید محی‌الدین حائری شیرازی بود. وی متولد سال ۱۳۱۴ در شیراز بود و بعد از اخذ مدرک دیپلم وارد حوزه علمیه شد.
این شاگرد برجسته امام راحل پس از فراگیری دوره سطح، از محضر درس فقیهانی چون آیات بهاءالدین محلاتی و محمدعلی موحد بهره برد و پس از فراغت از دروس سطح، برای ادامه تحصیلات حوزوی به قم هجرت کرد. شش ماه در درس قضای آیت‌الله بروجردی شرکت جست و پس از فوت وی در محضر استادان مطرح آن دوران همچون امام راحل و آیات محقق داماد و اراکی حاضر شد.
پس از آغاز قیام امام خمینی در سال ۴۲، مرحوم حائری شیرازی مانند سایر شاگردان ایشان وارد عرصه مبارزه شد و به خاطر فعالیتهای سیاسی و مبارزاتی در مسجد "شمشیرگرها" چندین بار بازداشت، زندانی و تبعید شده‌است.
آیت‌الله حائری شیرازی از جمله اشخاصی است امام راحل در دوران تبعید برای وی اجازه شرعی صادر کرد و از نوفل لوشاتو در تاریخ ۱۳۵۷/۱۰/۱۱ در نامه‌ای به برادرشان مرحوم آیت‌الله پسندیده می‌گوید "رسیدگی بعضی زندانیان و احوالپرسی از خودشان یا اقوامشان لازم است مثل آقای دستغیب و آقای حائری شیرازی و از این قبیل اشخاص. و همینطور رسیدگی به وضع مادی بعضی زندانیان و خانواده و کشته شدگان. "
وی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با حکم امام خمینی به امامت جمعه شیراز انتخاب شد. آن مرحوم پس از تحمل یک دوره بیماری ظهر چهارشنبه ۲۹ آذر ۹۶ دار فانی را وداع گفت پس از تشییع در شهر مقدس قم و اقامه نماز توسط آیت‌الله شبیری زنجانی در حرم حضرت معصومه به خاک سپرده شد.
** درگذشت دومین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی
ابراهیم یزدی دومین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی شامگاه یکشنبه ۴ شهریور در سن ۸۶سالگی پس از دوره‌ای بیماری در شهر ازمیر ترکیه درگذشت. ابراهیم یزدی در مهر ماه ۱۳۱۰ در شهر قزوین به دنیا آمد و در سال ۱۳۱۶ به تهران مهاجرت کرد.
یزدی فعالیت سیاسی خود را با عضویت در نهضت خداپرستان سوسیالیست شروع کرد. با شروع نخست‌وزیری محمد مصدق مدتی به همراهی با جبهه ملی پرداخت. در شهریور ۱۳۳۹ ﺑﻪ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ ﺭﻓﺖ و در آنجا به ﻋﻀﻮیت هیئت ﺍﺟﺮﺍیی ﺟﺒﻬﻪ ملی ﺍﻳﺮﺍﻥ ﺷﺎﺧﻪ ﺁﻣﺮﻳﻜﺎ درآمد. در سال ۴۱ هم که ﺷﺎﺧﻪ ﻧﻬﻀﺖ ﺁﺯﺍﺩی ﺩﺭ ﺧﺎﺭﺝ ﺍﺯ ﻛﺸﻮﺭ تأسیس شد، ابراهیم یزدی به‌عنوان رئیس شورای مرکزی نهضت آزادی در خارج از کشور انتخاب شد و مسئولیت انتشار ماهنامه "پیام مجاهد" را به‌عهده گرفت.
وی میان مبارزان پیش از انقلاب بیشتر تمرکز مبارزاتی‌اش در اروپا و آمریکا بود و با این حال اختلافاتی در همان زمان میان یزدی و سایر مبارزان خارج از کشور وجود داشت.
با بازگشت امام خمینی به ایران در ۱۲ بهمن ۵۷، ابراهیم یزدی نیز همراه ایشان وارد کشور شد. با ورود امام(ره) به ایران، مهندس بازرگان به نخست‌وزیری دولت موقت برگزیده شد و مسئول انتخاب کابینه انقلاب نوپای اسلامی شد.
بعد از استعفای کریم سنجانی (دبیرکل جبهه ملی و اولین وزیر امور خارجه دولت موقت) یزدی دومین وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران شد. از جمله مهم‌ترین اتفاقات در دوران وزارت امور خارجه یزدی می‌توان به حکم امام(ره) به یزدی برای قطع رابطه با مصر، دیدار یزدی با فیدل کاسترو رهبر کوبا و از همه مهم‌تر ملاقات اعضای دولت موقت با برژینسکی مشاور امنیت ملی وقت آمریکا اشاره کرد که در حاشیه جشن‌های بیست و پنجمین سالگرد انقلاب الجزایر در الجزیره اتفاق افتاد.
دولت موقت که شاکله آن را اعضای جبهه ملی و نهضت آزادی تشکیل می‌دادند، با تسخیر لانه جاسوسی آمریکا ــ که امام خمینی از آن به انقلاب دوم تعبیر کردند ــ استعفا دادند، با این حال اعضای نهضت آزادی از جمله بازرگان و ابراهیم یزدی در انتخابات مجلس اول شورای اسلامی کاندیدا و نماینده تهران شدند.
یزدی بعد از اتمام دوره وکالتش در مجلس، به‌همراه سایر اعضای تشکیلات نهضت آزادی در داخل کشور به منتقدان انقلاب اسلامی تبدیل شد. یزدی کنار بازرگان به فعالیت در تشکیلات غیرقانونی نهضت آزادی پرداخت و تا پیش از فوت مرحوم بازرگان به‌عنوان رئیس دفتر سیاسی فعالیت می‌کرد و بعد از آن به دبیرکلی این تشکیلات انتخاب شد.
** آیت‌الله راستی؛ حامی امام در دوران غربت نجف
آیت‌الله حسین راستی کاشانی یکی دیگر از شاگردان امام خمینی بود که در سال ۹۶ دعوت حق را لبیک گفت. وی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم و عضو سابق شورای عالی حوزه بود و در دوره‌های اول و دوم مجلس خبرگان رهبری به نمایندگی از استان تهران حضور داشت.
مرحوم راستی کاشانی در دوران تبعید امام خمینی به نجف اشرف، درس خود را در نجف تعطیل کرد و با حضور در جلسه درس امام راحل موجب رونق درس ایشان شد. وی در نجف عضو شورای استفتائات امام راحل بود و بعد از انقلاب نیز همچنان عضو این شورا بود. یکی از مقاطع حساس زندگی مرحوم راستی، نمایندگی امام در سازمان مجاهدین انقلاب بود. علی‌رغم اینکه امام آیت‌الله راستی را صریحاً به‌عنوان نماینده خود در سازمان برگزیده بود اما جناح چپ این سازمان با محوریت بهزاد نبوی، محسن آرمین، فیض‌الله عرب‌سرخی، مصطفی تاج‌زاده، صادق نوروزی و پرویز قدیانی بارها به برکناری آیت الله راستی کردند. (برای آشنایی بیشتر به تاریخچه سازمان مجاهدین انقلاب به اینجارجوع کنید.)
وی در ۲۹ شهریور و پس از تحمل سالها بیماری در سن ۹۰ سالگی درگذشت.
** عروج ۲ استادزاده امام خمینی
امسال، سال عروج دو تن از استادزادگان امام راحل بود که بعد از عمری مجاهدت و خدمت به دین خدا با کوله‌باری از عمل صالح دنیا را ترک گفتند.
مرحوم آیت‌الله نصرالله شاه‌آبادی ۲ مهر۱۳۰۹ شمسی متولد شد و تحت تربیت پدر قرار گرفت. وی دوره ابتدایی را در دبستان توفیق تهران گذرانده و سپس در سال ۱۳۲۰ آغاز به تحصیل علوم دینی کرد. دوره مقدمات و سطح را در تهران نزد آیاتی چون شیخ محمدعلی لواسانی، میرزا ابوالحسن شعرانی، حاج سید عبدالکاظم عصار و میرزا مهدی آشتیانی تمام کرد.
بعد از فوت پدرش در سال ۱۳۲۸ از تهران به قم آمد و از محضر اساتید آن زمان از جمله آیت‌الله بروجردی، مرحوم آیت‌الله حجت، آیت‌الله خوانساری و همچنین امام خمینی استفاده کرد.
آن مرحوم در سال ۳۰ شمسی برای تکمیل تحصیلات حوزوی رهسپار نجف شد و نزد علمای حوزه نجف همچون آیات خویی، عبدالهادی شیرازی، روحانی و حلی کسب فیض کرد.
آیت‌الله نصرالله شاه‌آبادی در دوران مبارزه علیه حکومت پهلوی نیز کنار امام راحل فعالیت می‌کرد و بسیاری از افرادی که اجازه شرعی از امام خمینی در مدت اقامت امام در نجف اشرف گرفتند، توسط آن مرحوم معرفی شده بودند. فعالیتهای روشنگرانه و سخنرانی و تدارک تظاهرات بر ضد رژیم پهلوی از جمله اقدامات ایشان بود. آیت‌الله شاه‌آبادی در انتخابات مجلس خبرگان پنجم در سال ۹۴ از حوزه انتخابیه تهران در انتخابات شرکت کرد و به‌عنوان نفر یازدهم وارد مجلس خبرگان شد. آن مرحوم بعد از یک دوره بیماری دوشنبه ۲۱ اسفند دار فانی را وداع گفت.
همچنین برادر دیگر مرحوم نصرالله شاه آبادی، آیت‌الله حاج شیخ روح‌الله شاه‌آبادی روز ۶ شهریور ماه ۹۶ از دنیا رفت. وی سال های متمادی در حوزه تهران، قم و نجف اشرف در محضر آیات عظام بروجردی، سیداحمد خوانساری، سید محمدتقی خوانساری، علامه طباطبایی و امام راحل تلمذ کرد و در نهضت اسلامی همواره همراه امام خمینی بوده و پیشینه مبارزات ایشان به قبل از سال ۴۲ و سعی بلیغ در زمینه سازی حضور امام خمینی در عراق منتهی می‌شود.
آیت‌الله روح‌الله شاه‌آبادی پس از اخراج از عراق توسط رژیم بعث و بازگشت به ایران در قم مستقر شده و به تربیت طلاب در حوزه علمیه قم همت کرد.
** مردی که نامش با کمیته امداد پیوند خورده بود
مرحوم سید رضا نیری عضو هیئت امنای کمیته امداد شخصی بود که نامش با کمیته امداد گره خورده بود. وی در هشتم آبان ماه سال ۱۳۱۴ در دماوند و در خانواده‌ای مذهبی چشم به جهان گشود. وی با آغاز نهضت امام خمینی(ره) در سال ۱۳۴۲ و تشکیل گروه مبارزه موتلفه اسلامی همگام با افرادی همچون شهید حاج مهدی عراقی، حبیب‌الله عسگراولادی و جمعی دیگر در این تشکیلات به عنوان یکی از اعضای فعال و موثر وارد فعالیتهای سیاسی و مبارزه با رژیم ستم شاهی شد.
مرحوم نیری در دهه ۵۰ با هدایت روحانیت مبارز و شخصیت‌هایی همچون شهید بهشتی، شهید باهنر، آیت‌الله خامنه‌ای، مرحوم هاشمی رفسنجانی و همگام با شهید رجایی فعالیت های خود را در پوشش موسسه رفاه ادامه داد و اقدامات موثر و مفیدی را به انجام رسانید.
وی پس از پیروزی انقلاب و با صدور فرمان حضرت امام خمینی(ره) مبنی بر تاسیس کمیته امداد در ۱۴ اسفند سال ۱۳۵۷ همکاری اساسی و جدی خود را با این نهاد آغاز و مدتی بعد از سوی حضرت امام (ره) به عضویت در شورای مرکزی کمیته امداد مفتخر شد.
مقام معظم رهبری در پیام تسلیتی که برای مرحوم سیدرضا نیری صادر کردندن، فرمودند "ایشان از دوران جوانی در فعالیتهای مبارزاتی وارد و از آغاز پیروزی انقلاب در تلاشهای گسترده‌ی اجتماعی و خدماتی فعال بودند. دامنه‌ی این فعالیتها به بیرون از مرزهای کشور نیز کشیده می‌شد.
