به گزارش آوای نشاط، حادثه تلخ دانشگاه علوم‌وتحقیقات، ابعاد مختلفی داشت که مهم‌ترین آن مربوط به کوهخواری بود. چرا مهم‌ترین؟ چون اگر این دانشگاه در ارتفاع بالای ۱۸۰۰ متر و در دل کوه ساخته نمی‌شد، نه نیازی به تله‌کابین داشت که بگوییم ساخته نشد و نه گودالی عمیق وسط دانشگاه بود که برایش گاردریل بزنیم؛ هرچند نمی‌شود از اهمال‌کاری مسئولین دانشگاه برای نظارت بر رفت‌وآمد دانشجویان با اتوبوس و سنجش ایمنی آن غافل شد. با این حال قانون در این باره چه می‌گوید؟ کوهخواری به معنی تصرف در طبیعت غیرقانونی است اما از آن‌جایی که نزدیک به ۲۰ سازمان در ایران متولی زمین و مسکن هستند، دورزدن قانون و استفاده از نفوذ و قدرت اشخاص، کوهخواری را قانونی می‌کند و دست سازمان‌هایی مانند اراضی را برای مقابله با آن می‌بندد. مصداق روشن آن هم دانشگاه آزاد بود که به وزارت راه و شهرسازی واگذار شد و با آنکه شهردار وقت اجازه ساخت آن را نداده بود ولی دانشگاه آزاد در دل کوه‌های پونک ساخته شد. کوه‌خواری‌ای که قطعا آخرین مورد نبوده است و جدیدترین مصداق آن دانشگاه رودهن است که آنهم وضعیتی مشابه دانشگاه آزاد دارد و احتمالا تا حادثه تلخی اتفاق نیفتد، وضعیت آن پیگیری نمی‌شود.
قانون را دور می‌زنند و می‌گویند «کوهخواری قانونی»
در همین میان سرهنگ جلیل انزابی‌زاده، فرمانده یگان حفاظت منابع طبیعی استان تهران درباره کوهخواری دانشگاه آزاد به «خبرآنلاین» می‌گوید: «قانون حفاظت از اراضی ملی اجازه تصرف هیچ قسمتی از اراضی را که شامل دشت، جنگل و کوه باشد، به کسی نمی‌دهد. کوه هم جزئی از این اراضی ملی است که اجازه تصرف آن را به کسی نمی‌دهد. حالا یک‌سری از نهادها و سازمان‌ها با استفاده از ابزار قدرت و ثروت در قالب طرح‌های واگذاری و عام‌المنفعه از امتیازات قانونی استفاده می‌کنند. دانشگاه آزاد هم مصداق همین مورد است؛ ساختمان دانشگاه علوم و تحقیقات در ارتفاع بالای ۱۸۰۰ متر قرار دارد و طبق اطلاعات من شهردار وقت هم اجازه این کار را نداده بوده است ولی اینکه چطور دانشگاه آزاد آنجا ساخته شد، خدا می‌داند. در حال حاضر هم دانشگاه آزاد جزو اراضی تحویلی به وزارت راه و شهرسازی است و منابع طبیعی در آن قسمت هیچ سمتی ندارد و نمی‌تواند ورود کند.»
او با اشاره به آمار کوه‌خواری‌های غیرقانونی می‌گوید: «فعلا آماری از کوهخواری غیرقانونی نداریم؛ همین ساخت و ساز دانشگاه آزاد هم به‌نوعی قانونی بوده است و نمی‌شود در جزئیاتش ورود کرد.»
دومین کوهخواری در دانشگاه آزاد رودهن
به گفته سرهنگ انزابی، به‌صورت قانونی هم بعد از فرمایشات مقام معظم رهبری دیگر به کسی اجازه چنین اقداماتی را نمی‌دهند ولی به‌صورت غیرقانونی ممکن است این اتفاق بیفتد.
او در ادامه می‌گوید: «دانشگاه رودهن هم وضعیتی مانند دانشگاه آزاد دارد و اینطور نیست که غیرقانونی کوهخواری کرده باشند. یک‌سری راه‌هایی را از طریق نفوذ و دور زدن قانون انتخاب می‌کنند تا کوهخواری را به صورت قانونی انجام دهند. دانشگاه رودهن هم اگر اشتباه نکنم مانند دانشگاه آزاد به وزارت راه و شهرسازی واگذار شده و از حوزه ما خارج شده است. ما در حفاظت از منابع طبیعی که از جمله کوهخواری باشد، مبارزه صد در صدی می‌کنیم و به هیچ‌کس اجازه نمی‌دهیم مگر اینکه قانون جلوی ما را بگیرد. در این صورت آقایان با استفاده از دور زدن قانون، واگذاری قانونی را انجام می‌دهند و در آن شرایط ما دیگر نمی‌توانیم کاری انجام دهیم. در واقع کوهخواری غیرقانونی است ولی وقتی با نفوذ، استفاده از قدرت و دورزدن قانون، آن را قانونی می‌کنند ما دیگر نمی‌توانیم ورود کنیم.»
قانون درباره کوهخواری چه می‌گوید؟
یکی از مباحث مربوط به زمین‌خواری بحث تصرف غیرقانونی یا همان تصرف عدوانی است که مشمول قانون مجازات اسلامی می‌شود. تصرف غیرقانونی، زمانی مربوط به انتقال مال غیر می‌شود که این انتقال خرید، فروش یا معاوضه مال غیر باشد که به قانون ۱۳۰۸ برمی‌گردد و مواد یک به بعد آن در خصوص انتقال مال غیر، قابلیت استناد دارد. زمانی هم وجود دارد که انتقال مال غیر می‌تواند در قالب عنوان مجرمانه کلاهبرداری قرار بگیرد. اگر تصرف عدوانی عناوین متقلبانه نیز بگیرد مشمول ماده یک تشدید مجازات مرتکبین ارتشا، استناد بر کلاهبرداری است. «تغییر کاربری» از دیگر موضوعات قابل بحث در حوزه مباحث تصرفات غیرقانونی زمین است که دو قانون در این خصوص داریم.
قانون تغییر کاربری اراضی زراعی مصوب سال ۱۳۷۴ که قانونگذار با توجه به نگاه پیشگیرانه و همچنین تشدید در حوزه مجازات، ۱ ۱سال بعد یعنی در سال ۱۳۸۵ نیز بار دیگر این قانون را تشدید کرد. در آن قانون مباحث مربوط به جریمه، عوارض مربوط به ماده ۲ و قلع و قمع ساخت و ساز نیز وجود دارد؛ بنابراین قانون مصوب سال ۸۵ قانون بسیار جامعی است و مباحث مربوط به پیشگیری و کاهش انگیزه مجرمانه را نیز در بر دارد. در حوزه مباحث زمین‌خواری خلا قانونی نداریم و مشکل اصلی ما عدم شفافیت و مسئولیت‌پذیری سازمان‌های مرتبط است. تقریباً حدود ۲۰ سازمان داریم که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم متولی حوزه زمین و مسکن هستند، اما به دلیل اینکه مسئولیت‌پذیری به صورت مستقیم و شفاف تعریف نشده است، شاهد پرونده‌های انبوه در این زمینه هستیم.
دانشگاه‌های روی کوه، از دانشگاه بهشتی تا اوکازای ژاپن
اما ساخت و ساز دانشگاه روی کوه تنها مربوط به دانشگاه آزاد اسلامی نمی‌شود. سال‌ها قبل در ایران دانشگاه شهید بهشتی تهران نیز در منطقه ولنجک و منطقه اوین تهران روی دامنه‌های کوه ساخته شد. در این زمینه بحث‌های متعددی مطرح است. گروهی معتقدند که ساخت و ساز مراکز عمومی مانند دانشگاه‌ها اگر با «مدیریت ریسک» انجام شود، آنقدرها هم خطر آفرین نیست. تا جایی که دکتر نعمت حسنی، دانشیار دانشگاه شهید بهشتی و رییس دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط زیست پردیس فنی مهندسی شهید عباسپور دانشگاه شهید بهشتی معتقد است احداث دانشگاه و مراکز عمومی می‌تواند با مدیریت ریسک اتفاق درست و براساس یک تجربه جهانی باشد.
او می‌گوید: دانشگاه اوزاکای ژاپن همانند واحد علوم و تحقیقات بر روی کوه ساخته شده است و دانشکده ها تا نوک کوه بنا شده‌اند، ولی مسائل مدیریت بحران در آن اجرایی می‌شود.
وی چشم‌انداز مناسب برای دانشجویان را از مزایای چنین دانشگاه‌هایی می‌داند و می‌گوید: ولی در عین حال باید مدیریت بحران رعایت شود.
حسنی با بیان اینکه دانشگاه شهید بهشتی نیز همانند واحد علوم و تحقیقات بر روی کوه ساخته شده است، یادآور شد: علاوه بر دانشگاه‌هایی که بر روی کوه ساخته می‌شوند، در دانشگاه‌هایی که مسطح هستند نیز باید به مدیریت بحران توجه شود؛ به عنوان مثال در هیچ دانشگاهی خودروها مجاز نیستند با سرعت بیش از ۲۰ کیلومتر بر ساعت حرکت کنند و این اقدام ممنوع است.
به گفته او در واقع در مراکزی مانند دانشگاه علوم تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی، مدیریت ریسک صورت نگرفته و فارغ از بحث‌های محیط‌زیستی می‌تواند مراکز عمومی در شهرها را مدیریت ریسک به دامنه‌های کوه کشاند.
انتهای پیام/
