به گزارش آوای نشاط، توسعه فناوری های فضایی از ابتدا تا به امروز مسئله ای چالشی بوده و از مشکلات در زمینه پرتاب ماهواره ها تا بروز مشکل برای سیستم شاتل و انفجار چند فروند از آنها تا از دست رفتن ماهواره ها قبل از رسیدن به مدار زمین و یا از دست دادن ارتباط با ربات های سیاره نوردی که سالها در مسیر بوده اند؛ همه تا به امروز بخشی از مشکلات اکتشافات فضایی بوده اما حالا به نظر می رسد که مشکلات غیرمترقبه، دامن سیستم مکان یابی مشهور اروپا یعنی "گالیله" را را گرفته است.
خبر مهم در روزهای اخیر آن است که سیستم مسیریاب اروپایی گالیله چند روزی است به طور کامل از کار افتاده و در وب سایت آژانس هدایت ماهواره‌ای اروپا که وظیفه مدیریت این سیستم را برعهده دارد گفته شده که تمامی ۲۶ ماهواره گالیله در حال حاضر خاموش هستند. این سامانه از کجا آمده است و برای اروپا چه اهمیتی دارد؟
گالیله؛ تلاش اتحادیه اروپا برای استقلال فضایی
بعد از پایان جنگ سرد و در دهه ۱۹۹۰ میلادی، دوره استفاده از فناوری فضایی در مسائل نظامی و هم غیر نظامی به شکل پر رنگ تری آغاز شد. در آن دوران سامانه های آمریکایی GPS یا روسی گلوناس به عنوان دو سامانه مکان یابی جهانی بر پایه ماهواره وجود داشتند اما اروپا می دانست که ممکن است در شرایطی خاص این دسترسی ها قطع یا محدود شود پس تلاش برای رسیدن به یک سامانه مکان یاب جهانی بومی برای کشورهای این اتحادیه آغاز شد.
یکی از ماهواره های برنامه گالیله در مراحل آزمایشی
سازمان فضایی اروپا به که اعضای اصلی آن سه کشور فرانسه، ایتالیا و آلمان هستند تلاش های اولیه را برای ساختن این سیستم را آغاز کردند. اروپا اعلام کرد که برای سامانه گالیله دو سرویس مجانی و پولی را در نظر می گیرد که سرویس مجانی نیز به نسبت جی پی اس آمریکایی دقیق تر باشد. همین مسئله باعث اعتراض آمریکا شد و این کشور ادعا کرد ممکن است از این سیستم استفاده نظامی شده و با آن به نیروهای آمریکایی حمله شود. بر اساس محاسبات و اطلاعات موجود آلمان و ایتالیا بیشترین تلاش را برای توسعه این برنامه انجام دادند.
کار تا جایی بالا گرفت که برخی اعلام کردند در صورت بروز جنگ، آمریکا ممکن است ماهواره های سامانه مورد نظر را با موشک های ضد ماهواره هدف قرار داده و نابود کند. در سالهای اولیه آغاز پروژه گالیله این مسئله مورد بحث های سطح بالا بین آمریکا و اتحادیه اروپا بود و در نهایت اروپا حاضر شد اقداماتی را برای رفع نگرانی آمریکا انجام دهد. دقت مدل عمومی و رایگان این سامانه در حدود یک متر و مدل خاص آن در حدود ۱ سانتی متر است که در برای مشتریان خاص در نظر گرفته می شود. بخشی از این مشتریان خاص آژانس های دولتی و نیروهای نظامی هستند.
به طور کلی سیستم گالیله، ۵ سرویس اصلی را دارا می باشد :
۱- ناوبری با دسترسی ساده : این سرویس بدون دریافت هزینه اضافی در دسترس همه کاربرانی است که تجهیزات mass market دارند با خطای سیستم کمتر از یک متر.
۲- ناوبری تجاری : این سرویس، سرویس گارانتی شده ای با دقت بالا است که باید برای آن پول پرداخت کنند
۳- ناوبری امنیت زندگی : سرویس عمومی این سرویس برای کاربرد هایی است که دقت تظمین شده را می طلبد
۴- ناوبری سازماندهی شده عمومی : این سیستم دسترسی پیوسته ای را حتی در زمان قطع سیستم اصلی (به هنگام بحران) فراهم می آورد. آژانس های دولتی مهمترین کاربران این سیستم هستند.
۵ – نجات و جستجو: این سرویس موقعیت امواج رادیویی یا برج های دیدبانی را در مواقع بحران برداشته و امکان ارسال feed back را فراهم می آورد.
اروپا برای تکمیل برنامه گالیله به دنبال ارسال ۳۰ فروند ماهواره به فضا است که ۲۲ عدد از آنها ماهواره های اصلی هستند و باقی نیز برای امور آزمایشی یا پشتیبانی به کار می روند. تا الان ۲۴ ماهواره به فضا ارسال شده و در ارتفاع ۲۳ هزار و ۲۲۲ کیلومتری در مدار زمین قرار دارند. هزینه کل پروژه در حدود ۱۰ میلیارد یورو برآورد شده و ۲ مرکز کنترل اصلی سامانه گالیله در آلمان و ایتالیا قرار دارد. باقی سایت های زمینی مربوط به سامانه گالیله در سالهای اخیر عمدتا در سر تا سر اروپا ساخته شده است.
اولین ماهواره برای این برنامه در سال ۲۰۰۵ میلادی به فضا پرتاب شده و این پرتاب ها تا سال ۲۰۲۲ میلادی نیز ادامه خواهد داشت. هر ماهواره حدود ۷۰۰ کیلو وزن دارد. در نهایت قرار است ۴۰ ماهواره به فضا ارسال شود که بخشی از آنها جانشین مدل های بازنشسته شده و قدیمی خواهند شد تا به عدد ۳۰ مورد نظر برسد.
ارسال ۴ ماهواره برای برنامه گالیله با راکت آریان ۵ در جولای ۲۰۱۸ میلادی
یکی از نکات جالب درباره این سامانه، افزایش تلفن های همراه با قابلیت استفاده از خدمات سامانه گالیله است. بر اساس اطلاعات موجود در حال حاضر حدود ۱۴۰ مدل گوشی هوشمند در بازار وجود دارد که توان استفاده از خدمات سامانه گالیله را دارند. از جمله این مدل ها می توان به مدل های جدید در سری هواوی و شیاومی ساخت چین اشاره کرد. در گوشی های آیفون ساخته شده از سال ۲۰۱۷ میلادی به این سو نیز قابلیت استفاده از گالیله در نظر گرفته شده است.
هزینه ها و مدیریت اشتراکی؛ مشکلات عجیب در گالیله
یکی از داستان های عجیب برای انگلیسی ها که به دنبال خروج از اتحادیه اروپا هستند اخراج شدن این کشور از بخش هایی از این پروژه فضایی است. بعد از جدی شدن بحث های مربوط به خروج انگلیس از اتحادیه اروپا، این اتحادیه اعلام کرد که در بازه زمانی مشخصی پس از خروج انگلستان از اتحادیه اروپا، دسترسی های این کشور به بخش های خاصی توسعه پروژه مذکور که عمدتا ماهیت امنیتی و نظامی دارند قطع می شود. انگلیس نزدیک به ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون پوند در این برنامه سرمایه گذاری کرده و قرار بوده که ارتش این کشور از سال ۲۰۲۶ به صورت کامل از سرویس های نظامی این سامانه که در آن سال به صورت کامل عملیاتی می شود، استفاده کند که با مسائل پیش آمده سیاسی این مسئله به احتمال زیاد لغو شود.
آنچه که در روزهای اخیر گالیله را به مرکز توجه ها بدل کرده است مشکلات پیش آمده برای این سامانه است که باعث شده دسترسی و خدمات دهی این سامانه به طور کامل قطع شود. هنوز مقامات سازمان فضایی اروپا به صورت رسمی توضیحاتی درباره علت بروز این مشکل نداده است. برخی از منابع نزدیک به مسئله اعلام کردند مشکل پیش آمده برای سامانه گالیله مربوط به یکی از تاسیسات این برنامه در ایتالیا است که اطلاعات مربوط به زمان دقیق را برای این سامانه ماهواره ای تعریف می کند. این زمان برای مکان یابی دقیق در هر نقطه جغرافیایی به کار می رود.
در ادامه مبحث این اشتراک مدیریتی، می توان به این موضوع اشاره کرد که مرکز کنترل سیستم ماهواره‌ای گالیله در اوبرفافنهوفن در شمال ایالت بایرن آلمان مستقر بوده اما اپراتور این سیستم مسیریاب ماهواره‌ای اروپا در پراگ واقع شده است. از سوی دیگر، سیستم مسیریاب اروپایی "گالیله" با تاخیر زیاد و هزینه هنگفت و بسیار بالاتر از میزان برنامه‌ریزی شده آغاز به کار کرده و در حالی که ابتدا قرار بود این سیستم کار خود را از سال ۲۰۰۸ شروع کند و در سال ۱۹۹۹ طرح سیستم "گالیله" با بودجه کمتر از ۳ میلیارد یورو به تصویب رسیده بود اما در حال حاضر بودجه اتحادیه اروپا برای پایان ساخت پروژه "گالیله" تا سال ۲۰۲۰ میلادی در مجموع به ۷ میلیارد و ۲۰۰ میلیون یورو می رسد و مبلغ سه میلیارد یورو نیز برای به کاراندازی کامل سیستم در نظر گرفته شده است.
در حال حاضر خدمات ارائه شده توسط این سرویس بیشتر در بحث مکان یابی برای خودروها یا چیپ های هدایت ماهواره ای بر روی گجت های الکترونیکی مثل تلفن های همراه فعال است. یکی از دیگر خدمات فعلی این سیستم در حال حاضر مربوط به سیستم مکان یابی اورژانسی است که مخصوص شرایط بحرانی و بروز انواع بلیات بوده و برای کمک به گروه های امداد و نجات به کار می رود و اگرچه بسیاری از این سیستم ها، با قطع گالیله به صورت اتوماتیک به جی پی اس وصل می شوند اما اعتبار و برند این مجموعه با قطعی چند روزه، ضربه شدیدی خورده است.
درست است آنچه در حال حاضر برای این سیستم ماهواره ای پیش آمده نشانه ای از مشکلاتی است که همچنان در مقابل توسعه بخش فضایی به طور خاص و البته صنایع با فناوری بالا به صورت عام قرار دارد اما در عین حال نشان می دهد هر نهادی حتی اتحادیه اروپا نیز با مشکلات و سختی هایی در حوزه فضایی خود مواجه بوده و نباید انتظار موفقیت صددرصد در این حوزه را داشت؛ در عین حال تبلیغات و ادعاها درباره کیفیت و قطع نشدن گالیله را نیز تا حد زیادی تحت الشعاع قرار داده است.
