استادی از جنس نانو/ رصد موشک و هواپیما با اختراع آشکارساز به عنوان سریع‌ترین مادون دن

به گزارش آوای نشاط، پسر نوجوان محصل دبیرستان فردوسی تبریز که عشق ریاضی داشت،  حالا برای خودش اسم و رسمی دارد.

کرسی‌های تدریس را در دانشگاه‌های آمریکا به‌خوبی در اختیار داشت و حالا با کوله باری از عشق به وطن و تجربیات گرانبهایی که کسب کرده است دوباره به تبریز آمده و با تدریس آموخته‌های خود تلاش می‌کند جوانان این سرزمین را راهنمایی کند تا در مسیر درست گام بردارند.

این دانش‌آموز موفق عشق ریاضی دهه شصت و دکترای مهندسی الکترونیک دهه 70 دکتر علی رستمی نام دارد که در حال حاضر یکی از بنیانگذاران علم نانو در ایران بوده و طی سال‌های متمادی جزو یک درصد برتر دانشمندان دنیا معرفی شده است.

تنها عشق به وطن باقی می‌ماند

دکتر علی رستمی  به‌واسطه علاقه به میهن و زادگاه خود بعد از اینکه تجربیات گرانبهایی را در کشورهای مختلف و تحقیقات و پژوهش‌های بنیادی در رشته‌های الکترونیک، مکاترونیک و فوتونیک و نانو کسب کرده  به میهن اسلامی بازگشته است.

این دانشمند تبریزی، دارای۳۶۰ مقاله بین‌المللیIsI و ۲۵جلد کتاب تألیفی به زبان فارسی، پنج جلد کتاب به زبان انگلیسی ( چاپ شده در آلمان)  و ۱۵ پتنت ثبت شده دارند.

رستمی  ۲۱ سال است در زمینه علمی و پژوهشی در دانشگاه تبریز فعالیت می‌کند. در کنار فعالیت‌های پژوهشی در دانشگاه تبریز با تاسیس یک  شرکت دانش بنیان به اقدامات فناورانه مبتنی‌بر دانش بنیان اقدام کرده‌اند.

راه‌اندازی دانشکده فناوری‌های نوین در دانشگاه تبریز

از آنجایی که فعالیت تخصصی دکتر رستمی در حوزه الکترونیک است برای اولین بار در سال ۱۳۸۵ دانشکده فناوری‌های نوین را در دانشگاه تبریز تاسیس کرده همچنین مقطع ارشد و دکترای الکترونیک را در دانشگاه تبریز راه‌اندازی نموده است.

رستمی برای اولین بار در سال ۱۳۸۵ دانشکده فناوری‌های نوین را در دانشگاه تبریز با رشته‌های مکاترونیک ، نانوالکترونیک و نانوفوتونیک تاسیس کرده و سرفصل‌های مربوطه را تدوین نموده به‌طوریکه پس از آن وزارت علوم سر فصل‌های این رشته‌های دانشگاه تبریز را به تمام دانشگاه‌های کشور ابلاغ کرده است.

این استاد برجسته دانشگاه تبریز در برهه‌ای از فعالیت‌های دانشگاهی خود معاون پژوهشی دانشگاه بود. در این مدت پژوهشکده‌ای موسوم به پژوهشکده نوع سوم در دانشگاه تبریز ایجاده کرد که همکاری گسترده و نزدیکی با وزارت دفاع داشته‌اند و به‌عنوان همکار برجسته ارتباط با صنعت وزارت دفاع مطرح شده‌اند.

فعالیت‌های پژوهشی این پژوهشکده باعث درآمدزایی برای دانشگاه تبریز شده بود در زمانی که درآمد دانشگاه ۵۰۰ میلیون تومان بود با اقدامات تحقیقاتی و پژوهشی دکتر رستمی درآمد دانشگاه تبریز به ۱۴میلیارد تومان رسید. تولید مقالات علمی پنج برابر ارتقا یافت و یک فضای پژوهشی در دانشگاه حاکم شد.

 رستمی تمام امتیازها و رکوردهایی که یک عضو هیات علمی می‌تواند در طول فعالیت‌های دانشگاهی به‌دست آورد آنها را کسب کرده است.

گفت‌وگو با دکتر علی رستمی عضو هیات علمی دانشگاه تبریز و رئیس خانه نخبگان سازمان بسیج علمی، پژوهشی و فناوری آذربایجان‌شرقی پیش روی شماست.

کشف فرمول ریاضی اما با تاخیر

** آقای دکتر برایمان از دوران تحصیل و مدرسه بگوئید.

بنده تحصیلات مقدماتی را در مدرسه ولایت و مقطع دبیرستان را در دبیرستان فردوسی تبریز به پایان رساندم.  در دوره راهنمایی علاقمندی و توانایی درک دروس ریاضی در من مشخص شد و حتی معلمی به نام آقای زریاب داشتیم که مسابقات ریاضی برگزار می‌کرد و من به آن مسابقات بسیار علاقمند بوده و خوشم می‌آمد. معمولا آقای زریاب هم مرا زیاد تشویق می‌کرد همچنین ارتباط بسیار خوبی با سایر معلمان ریاضی آن دوران داشتم. 

یک خاطره‌ای از آن دوران عرض کنم شاید خواندنش برای دانش‌آموزان و علاقمندان حوزه علم و فناوری جالب باشد. یک  روز جمعه خواستم فرمولی کشف کنم و شنبه به آقای زریاب نشان دهم. بعد از تلاش فراوان یک فرمولی کشف کردم و شب با زحمت زیاد خوابیدم تا صبح شود و به آقای زریاب نشان دهم.

صبح اول وقت رفتم مدرسه تا آقای زریاب را ببینم و منتظر شدم تا ایشان آمدند و خیلی سریع و با عجله توضیح دادم که من یک فرمولی کشف کردم لطفا نگاه کنید ببینید ایرادی نداشته باشد. آقای زریاب نگاه کرد، دیدم خنده‌ای بر لبانش نشست و به من گفت این رابطه معروفی است و اتحاد مزدوج نام دارد و شما در سال سوم راهنمایی آن را خواهید خواند. بدین ترتیب من عملا یکی از اتحادهای ریاضی را در سال دوم راهنمایی آن زمان کشف کرده بودم ولی با تاخیر. 

** و رشته های دانشگاهی؟

بنده در خرداد سال 1365 از دبیرستان فردوسی تبریز در رشته ریاضی و فیزیک فارغ‌التحصیل شدم و همان سال مهر ماه در رشته مهندسی الکترونیک دانشگاه تبریز پذیرفته شدم و شروع به تحصیل کردم. در سال 1370 فارغ‌التحصیل شدم و از طریق کنکور سراسری در رشته مهندسی الکترونیک و در مقطع کارشناسی ارشد به دانشگاه صنعتی امیرکبیر رفتم.

آن زمان  در دانشگاه تبریز کارشناسی ارشد الکترونیک و دکترای وجود نداشت. به همین دلیل درسال 1370 در رشته  کارشناسی ارشد مهندسی الکترونیک وارد دانشگاه صنعتی امیرکبیر شدم و سال 1373 نیز در مقطع دکترای پذیرفته شدم که مجددا در رشته مهندسی الکترونیک با تاکید روی مهندسی فوتونیک و نور کوانتومی.

اگر به خاطر داشته باشید آن زمان‌ها به‌دلیل مشکلات ارز اعزام به خارج با مشکلاتی همراه بود، به‌عنوان مثال من در کنکور اعزام 1392 شرکت کردم و نتایج آن در انتهای سال 1394 اعلام شد که ما داشتیم امتحان جامع می‌دادیم. 

ستاد نانو چگونه در کشور تشکیل شد

**شما جزو بنیانگذاران علم نانو و ستاد نانو در ایران هستید اهمیت علم نانو چیست و ستاد نانو در ایران چگونه شکل گرفت؟

یکی از آرزوهای علمی بشر این بود که بتواند موادی با هر قابلیتی که خودش می‌خواهد تولید کند، مدت مدیدی بود که این امر امکان‌پذیر نبود. ولی با نانوتکنولوژی‌هایی که به‌روز هستند، عملا در انسان اطمینان خاطر حاصل شد که هر ماده مصنوعی با هر ویژگی تولید کنند. این کار انقلاب بسیار بزرگی در علم محسوب می‌شود که تقریبا از ۵۰ سال پیش در دنیا آغاز شده است.

در اسفندماه سال 1382 جمعی از دوستان دور هم جمع شدیم و با برگزاری کنفرانسی در تهران نزدیک پارک وی در مجموعه وزارت کار به هم‌اندیشی در راه‌اندازی مجموعه نانو پرداختیم و تقریبا اکثر دوستان موافق ایجاد مجموعه‌ای برای ساماندهی این نوع تحقیقات بودند. در این برهه از تاریخ کشور از طرف ریاست جمهوری وقت کشور جناب آقای سید رضا سجادی به‌عنوان مسوول اداره این تشکیلات انتخاب شد و با همایش‌های دوره‌ای در شهرهای مختلف از جمله تبریز به جمع‌آوری اطلاعات و هم‌اندیشی برای برگزاری این تشکیلات و سیاست‌های کلان حاکم بر این مجموعه پرداخته شد.

در نهایت به جمع‌بندی این همایش‌ها  پرداخته و با اساسنامه مستقلی که در همایش‌های بعدی در تهران به نقد گذاشته و تصویب شد. ستاد نانو کشور شکل گرفت.

در باره فعالیت من در حوزه نانو هم اگر بخواهم مختصری شرح دهم این خواهد بود که من اساسا آدم بنیادگرا و تئوریسین برای ساخت هر آنچه برای بشر مورد نیاز است هستم. به همین دلیل ریاضی، فیزیک و شیمی را از قدیم دوست دارم و بیشترین تعداد جلد کتاب‌های کتابخانه من به فیزیک و ریاضی و شیمی اختصاص دارد. به همین دلیل نانوفناوری از همان ایام با من بوده ولی حدود 15 سال است با تمرکز زیاد همراه من حضور دارد. 

رتبه چهارم ایران در علم نانو

رصد موشک و هواپیما با اختراع آشکارساز سریع‌ترین مادون دنیا

**جایگاه ایران در علم نانو  را چگونه ارزیابی می کنید؟

ایران اسلامی در علم نانو در دنیا رتبه چهارم است.خیلی از کشورها مانند آلمان، اتریش، انگلیس و بسیاری از کشورها در رتبه‌های پایین‌تر از ایران هستند.

با توجه به اینکه رشته اصلی و تخصصی من الکترونیک و فوتونیک است و بیشتر کاربردهای نانو فناوری را در این حوزه پیاده‌سازی می‌کنم. به‌عنوان مثال آشکارسازی اختراع کرده‌ایم که سریع‌ترین آشکارساز مادون دنیاست.کاربرد این آشکارساز در رصد پرنده‌ها، موشک، هواپیما و تشخیص اتفاقات است.

کاربرد این آشکارساز در پزشکی فوق‌العاده است، به‌عنوان مثال اگر یک مریض دچار عفونت باشد به راحتی تشخیص داده می‌شود.

مهم‌ترین کاربرد این آشکارساز که برای ما اهمیت دارد کاربرد آن در صنعت است.

فناوری نانو در ایران، از جهش علمی تا جهش اقتصادی 

**به نظر شما آینده علم نانو را چگونه خواهد بود؟

نانوفناوری یکی از علوم پایه و مفید برای توسعه سایر علوم کاربردی است و مطمئنا تمام حوزه‌های علمی و فنی را متاثر خواهد کرد و این انقلاب تازه شروع شده و با شتاب زیاد در حال تغییر نگرش‌های کلاسیک علمی است. مطمئنا حوزه‌های مهندسی، کشاورزی، پزشکی و داروسازی از حوزه‌های با تاثیر بالا خواهد بود که نانو فناوری آنها را درگیر خواهد کرد. ادوات نانو در حوزه‌های مهندسی و ربات‌های نانوئی در شرف تغییر نگرش کلاسیکی جهان هستند.

**شما جزو یک درصد دانشمندان برتر دنیا هستید  لطفا بفرمایید  در کدام شاخه و رشته علمی این عنوان را کسب کرده‌اید؟

من در رشته مهندسی برق و برای سالهای متمادی جزو یک درصد برتر دانشمندان جهان بودم. این بحث به تعداد مقالات چاپ شده و ارجاعات علمی به مقالات ارتباط دارد. به همین دلیل هم کمیت و هم کیفیت مقالات و نشریات در حوزه تخصصی فرد از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. 

**کدام مرجع  دانشمندان دنیا را ارزیابی می کند و  معیارهای انتخاب و گزینش یک چهره علمی در بین یک درصد برتر دانشمندان دنیا  چیست؟ 

در ایران مرکز ISC در شیراز با توجه به اطلاعات علمی ارائه شده از طرف مرکز علم سنجی دنیا با توجه به رکوردهای علمی  انتشار یافته محققان مسوول این کار است. شاخص‌های مختلفی دارد ولی عمده آنها تعداد مقالات و تعداد ارجاعات به مقالات است.

**در  کدام بازه زمانی برای فرصت‌های مطالعاتی و تحقیقات  در خارج از کشور بودید و در کدام کشورها؟ 

در سال 83 در کشور کانادا و در ایالت اونتاریو و دانشگاه تورنتو در گروه مهندسی فوتونیک مشغول انجام تحقیقات بودم همچنین در سال 1392 در کشور آمریکا و در ایالت کالیفرنیا و دانشگاه کالیفرنیا در گروه مهندسی الکترونیک مشغول تحقیقات بودم. در این دوران با تحقیقات مختلفی در آن گروه‌ها آشنا شدم وهم پروژه تحقیقاتی مستقلی را هدایت می‌کردم. همچنین دانشجویان ارشد و دکترای مشغول به تحصیل در آن گروه و مخصوصا آنهائی که با استاد راهنمای من کار می‌کردند را نیز هدایت می‌کردم همچنین در این دوران هر ترم، درسی را در آن گروه‌ها ارائه نمودم.

 اقتصاد علم باید درست تعریف شود

**آیا سطح علمی ایران در حوزه‌های مختلف علمی  با کشورهای دنیا  قابل مقایسه است ؟ 

الان با توجه به عصر اطلاعات فاصله بین کشورها از هر نظر در حال برداشته شدن است. بخش علمی ایران مخصوصا از نظر تئوری زیاد فاصله ندارد ولی از نظر عملی به‌دلیل عدم وجود تجهیزات پژوهشی فاصله نسبتا زیاد است. باوجود این موضوعات خوشبختانه علم و فناوری در ایران اهمیت زیادی دارد و در حال رشد است. یکی از نکات قابل ذکر در ایران این است که اقتصاد علم باید درست تعریف شود تا سرعت توسعه علمی افزایش یابد. 

**نقطه عطف زندگی علمی شما کجاست ؟ 

من دوران دبیرستان بسیار با انگیزه‌ای را پشت سر گذاشتم و آشنائی با آقای دکتر ادیبی در دوران تحصیلات ارشد و دکترای با نگاه متفاوتش به آموزش از نقاط عطف دوران زندگی من به حساب می‌آیند. اگر جمع‌بندی این موارد را خلاصه بگویم توانمندی ریاضی بالا و درک فیزیکی صحیح پدیده‌ها از جمله نقاط عطف کاری من به حساب می‌آیند.

ضرورت اصلاح متدهای آموزشی در کشور

** لطفا یک خاطره هم از روزهای تدریس در دانشگاه‌های آمریکا بیان کنید.

از دوران تدریس در آمریکا یک خاطره عرض می‌کنم که نتیجه این خاطره  ضرورت اصلاح متدهای آموزشی در کشور را بیان می کند.

در دانشگاه کالیفرنیا  درس الکترونیک لیزر ارائه می کردم، با توجه به اینکه اعتبار کشورمان را حفظ کنم بسیار جدی و بسیار دقیق تدریس می‌‌کردم و مدام طبق سنت تدریس خودم از دانشجویان سوال  می‌پرسیدم تا کلاس به‌صورت اینتراکتیو باشد.

در کلاس هم دانشجویان ایرانی، آمریکایی و سایر کشورها حضور داشتند و من مخصوصا به ایرانی‌ها حساس بودم که بیشتر پاسخ دهند و پروژه‌های درس را خوب اجرا کنند.

چند جلسه اول را به مفاهیم بنیادی پرداختم و توصیف‌های ناب خودم از پدیده‌ها را ارائه کردم و می‌دیدم که دانشجویان کیف می‌کردند و خیلی از سوالات آنها در سایر درس‌ها هم عملا جواب داده می‌شد. آرام آرام بعد از ساختن پایه‌های لازم سوالاتی مبنی‌بر اینکه چقدر درک صحیح و ابتکاری از موضوعات دستگیر دانشجویان شده مطرح می‌کردم. رقابت اصلی بین دانشجویان آمریکائی  و ایرانی بیشتر جلوه می‌کرد. از این منظر ما کشوری با قابلیت‌های بسیار زیادی هستیم و کمتر کشوری یارای رقابت با ما را خواهد داشت و مایه افتخار است. اما وقتی سوالات به استنتاج می‌رسید و باید با فهم دقیق به آنها پاسخ داده می‌شد عموما دانشجویان آمریکایی بهتر عمل می‌کردند، حتی در اجرای پروژه‌ها نیز همین طور بود.

این نکته ضرورت اصلاح متدهای آموزشی در کشور را برای ایجاد درک درست در دانشجویان بیش از بیش نمایان ساخت. از این نکته استفاده کنم و اعلام کنم که اصلاح متد آموزشی برای اثربخشی بالا در سیستم دانشگاهی و دبیرستان واجب است.

انتهای پیام/