به گزارش آوای نشاط، روز پنجشنبه ۲۲ خرداد ماه ۱۳۹۹ خبری منتشر شد مبنی بر گفت‌وگوی تلفنی معاونان وزرای خارجه ایران و کانادا؛ این گفتوگو، اولین تماس بین ۲ طرف بعد از آخرین ملاقات وزرای خارجه ایران و کانادا در مونیخ و در پی سقوط هواپیمای اوکراینی است.
بر این اساس، در گفت‌وگوی تلفنی محسن بهاروند معاون امور حقوقی و بین‌المللی وزارت امور خارجه ایران و خانم «مارتا مورگان» معاون وزیر امور خارجه کانادا ۲ طرف در مورد مسائل فیمابین ۲ کشور بحث و تبادل نظر کرده و طرفین با توجه به برقراری پروازهای بین‌المللی در آینده نزدیک (به دنبال وقفه ایجاد شده پس از شیوع ویروس کرونا) بر سرعت بخشیدن به حل و فصل مسائل مربوط به سقوط هواپیمای اوکراینی تاکید کردند. ۲ طرف همچنین توافق داشتند که پروسه انجام تحقیقات و نهایی شدن پرونده هواپیمای اوکراینی سریع، شفاف و عادلانه حل و فصل شود.
معاون وزیر امور خارجه ایران در این گفتوگو با توجه به تعداد زیاد ایرانیان مقیم کانادا و مشکلاتی که در زمینه دریافت خدمات کنسولی دارند و همچنین به منظور مسائل حقوقی و نیاز به ارتباط با خانواده افرادی که در سقوط هواپیما جان خود را از دست داده‌اند، از دولت کانادا خواست موانع ارائه خدمات کنسولی به شهروندان ایرانی و کانادایی را برطرف کرده و اتباع مقیم ۲ کشور قادر به دریافت این خدمات باشند.
اما واکنش طرف کانادایی به این درخواست همتای ایرانی، موکول کردن بررسی موضوع مشکلات اتباع ایرانی در کانادا و برقراری خدمات کنسولی به آینده بود.
این پشت گوش انداختن کانادا در بررسی مشکلات موجود بر سر راه اتباع ایرانی مقیم کانادا حاکی از آن است که کانادا به این زودی‌ها قصدی برای رفع مشکلات ندارد و این مباحث را به سیاست پیوند زده و انتظار می‌رود اگر دولت اُتاوا حسن نیت دارد، در این مسیر مانع تراشی نکند.
این گفت‌وگوی تلفنی اولین تماس مقامات ایران و کانادا در سال جدید شمسی (۱۳۹۹) و بعد از آخرین دیدار ظریف با نخست‌وزیر و وزیر خارجه کانادا در حاشیه کنفرانس امنیتی مونیخ است. دیدار قبلی در مونیخ صورت گرفت و آن هم در پی سقوط هواپیمای اوکراینی؛ ظریف ۲۵ بهمن ماه ۱۳۹۸ در سفر به مونیخ برای شرکت در این نشست با «جاستین ترودو» نخست‌وزیر کانادا و همچنین «فرانسوا فیلیپ شامپانی» همتای کانادایی دیدار کرد. ترودو در محل استقرار ظریف حضور یافت و درباره موضوعات مورد علاقه طرفین از جمله سقوط هواپیمای اوکراینی به گفتوگو پرداخت. پس از آن نیز وزرای خارجه ایران و کانادا دوجانبه گفتوگو کردند.
پیش از آن نیز محمد جواد ظریف و «فرانسوا فیلیپ شامپانی» وزیر امور خارجه کانادا عصر (جمعه) ۲۷ دی ماه ۱۳۹۸ در دیداری که به درخواست طرف کانادایی در مسقط برگزار شد، دیدار کرده بودند. ۲ وزیر خارجه ضمن ابراز تاسف مجدد از سانحه سقوط هواپیمای اوکراینی در خصوص همکاری‌های کنسولی، فنی و حقوقی بین ایران و کشورهایی که اتباع آنها در آن سانحه اخیر جان باختند، گفتوگو و تبادل نظر کردند. براساس توافق ظریف و همتای کانادایی، مقرر شد تیم‌های کارشناسی ۲ وزارتخانه به تماس‌های خود در این زمینه ادامه دهند. وزرای خارجه ایران و کانادا همچنین توافق کردند در زمان مناسب در آینده مجددا دیدار و گفتوگو کنند که عملا این دیدار در حاشیه نشست مونیخ محقق شد.
«فرانسوا فیلیپ شامپانی» وزیر امور خارجه کانادا همچنین صبح (پنجشنبه) ۱۹ دی ماه ۱۳۹۸ نیز در تماس تلفنی با محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در خصوص سانحه سقوط هواپیمای اوکراینی و سایر موضوعات مورد علاقه گفتوگو و تبادل‌نظر کرد.
در پی سقوط یک فروند هواپیمای بوئینگ متعلق به اوکراین در روز چهارشنبه ۱۸ دی ماه ۱۳۹۸ همه ۱۷۶ سرنشین آن از جمله اتباع ایرانی، کانادایی، سوئدی، انگلیسی و افغانستانی جان باختند. بنا بر اعلام دولت کانادا، دستکم ۶۳ نفر از مسافران این هواپیما تابعیت کانادایی داشته‌اند. ده‌ها نفر دیگر از مسافران این هواپیما هم ایرانیان مقیم یا محصل در کانادا بوده‌اند و قصد داشتند از کی‌یف پایتخت اوکراین، به سمت کانادا پرواز کنند.
در حالی به پایان هشت سال قطعی روابط ایران و کانادا نزدیک می‌شویم که ایرانی‌های مقیم این کشور با مشکلات زیادی مواجه بوده‌اند و در همین خصوص سیدعباس موسوی سخنگوی وزارت خارجه شهریور ۱۳۹۸ در گفتوگو با ایسنا به مشکلات عدیده ایرانیان مقیم کانادا در زمینه مسائل کنسولی پرداخت و گفت: اگرچه جمهوری اسلامی ایران حداکثر تلاش خود را در هفت سال گذشته برای ارائه تسهیلات کنسولی به شهروندان ایرانی مقیم کانادا فراهم ساخته، ولی آنها برای دریافت این تسهیلات همچنان به خاطر مخالفت ناموجه دولت کانادا مجبور می‌شوند برای دریافت خدمات کنسولی با تحمل مشقات و هزینه‌های زیاد راهی کشورهای دیگر شوند.
سخنگوی وزارت امور خارجه با بیان اینکه تاکنون به صورت مستقیم یا با واسطه از دولت کانادا خواسته‌ایم که گذشته از مسائل سیاسی برای رفاه حال اشخاص مقیم کانادا با ارائه خدمات کنسولی به ایرانیان مقیم آن کشور کمک کند، ولی دولت کانادا از پذیرش این امر خودداری می‌کند تا به ایران و ایرانیان فشار سیاسی وارد کند، تاکید کرد: از نظر ما طرح موضوعات و مسائل حقوق بشری با ایران و مشروط کردن برقراری روابط دو کشور یا ارائه خدمات کنسولی به ایرانیان مقیم کانادا به موضوعات فرعی، صرفا یک بهانه و توجیهی ناموجه است.
موسوی با بیان اینکه دولت کانادا رفاه ۴۰۰ هزار ایرانی مقیم این کشور را گروگان اهداف سیاسی پوچ و بیهوده خود کرده، تصریح کرد: ما بار‌ها اعلام کرده‌ایم که آماده گفتوگو با کانادا برای گشایش همکاری‌های کنسولی از جمله مسئله مفسدان اقتصادی که کانادا را مامن خود قرار داده‌اند، هستیم، بار دیگر نیز آمادگی خود برای گفتوگو با کانادا را تکرار می‌کنیم و از آن دولت می‌خواهیم که مسائل سیاسی را بهانه و مانع ارائه خدمات کنسولی برای اشخاص و شهروندان قرار ندهد و قبل از هر چیز در مورد گشایش بخش‌های کنسولی در دفاتر حفاظت منافع دوکشور در تهران و اتاوا همکاری کند.
*تاجیک: علت تعلل دولت کانادا، اعمال فشار سیاسی بر ایران
در همین خصوص «نصرت‌الله تاجیک» سفیر پیشین ایران در اردن در گفتوگو با خبرنگار فارس، در تشریح وضعیت حاکم بر روابط تهران و اوتاوا با بیان اینکه در مثلث حکومت، سیاست و مردم در جوامع انسانی، مردم حلقه ضعیف این مثلث هستند، یادآور شد: نباید حتی اگر اختلافات سیاسی بین کشورها وجود دارد، مردم تبعات این اختلافات را متحمل شوند.
وی با اشاره به قوانین عام حقوق بشری به ویژه بحث حق دسترسی کنسولی و حقوق کنسولی در کنوانسیون ژنو خاطرنشان کرد: این قواعد نیز بر همین مبنا نوشته شده که اگر کشورها دارای اختلافاتی هستند، ولی حداقل امکانات را شهروندان هر کشور در کشور دیگر فراهم کرده تا بتوانند از خدمات کنسولی استفاده کنند.
تاجیک با ذکر این نکته که ما و کانادا به دلایلی ظرف ۲ دهه گذشته نتوانستیم علیرغم اختلافات سیاسی، یک روابط معقول کنسولی داشته باشیم، یادآور شد: طبیعتا شهروندان ایرانی و کانادایی با مشکل مواجه شده‌اند و از آن جایی که توازنی بین ایرانیان در کانادا و کانادایی‌ها در ایران وجود ندارد و کفه به سمت ایرانیان در کانادا می‌چربد، آنها در سختی زیادی قرار گرفتند و طبیعی است یکی از توجهات سیاست خارجه و دولت ایران این باشد که تا جایی که می‌تواند در مذاکرات دو یا چند جانبه چه از طریق مذاکرات مقامات وزارت خارجه ۲ کشور و چه از طریق سازمان‌های بین‌المللی، به این سمت برود که ایرانی‌ها در کانادا از بهترین و راحت‌ترین خدمات کنسولی بهره‌مند شوند.
این تحلیلگر مسائل بین‌الملل جنس اختلافات ایران و کانادا را سیاسی خواند و با بیان اینکه این اختلافات ارضی، مرزی و همسایگی نیست، گفت: این اختلافات براساس نوع رویکرد به مسائل حقوق بشری است، ولی معتقدم حتی اگر مکانیسمی وجود دارد که از طریق سازمان‌های بین‌المللی بتوان کانادا را مجاب کرد که این خدمات حداقلی به ایرانی‌های مقیم این کشور داده شود، می‌تواند قدمی در راستای رفع مشکلات و تسهیل در رفت و آمد آنها باشد.
تاجیک با بیان اینکه کانادا یکی از کشورهایی است که همواره در کمیته حقوق بشر بانی قطعنامه‌های حقوق بشری علیه ایران بوده، افزود: بهتر است از طریق مذاکرات سیاسی و رفت و آمدهای سیاسی و مصالحه راهکارهایی اندیشیده شود که مشکلات ایرانیان رفع شود.
سفیر پیشین ایران در اردن علت تعلل دولت کانادا در این قضیه را در راستای اعمال فشار سیاسی بر ایران برشمرد و با بیان اینکه این روش درستی از سوی کانادا نیست، خاطرنشان کرد: کانادا از طرح و پیگیری مسائل و اختلافات حقوق بشری با ایران به دنبال ایجاد فشار چه در روابط دوجانبه و چه روابط بین‌المللی است و آن کسانی که در این میان آسیب می‌بینند ایرانیان مقیم کانادا هستند. باید طرف کانادایی را مجاب کرد که علیرغم اختلافات در هر زمینه‌ای، این اختلافات بر وضعیت ایرانیان تاثیر نگذارد.
*نیم نگاهی به قطعی روابط ایران و کانادا
اما قطعی روابط از کجا رقم خورد؟ هفدهم شهریور ماه ۱۳۹۱ دولت کانادا اعلام کرد که سفارتش در تهران را تعطیل و روابط با جمهوری اسلامی ایران را تعلیق کرده و فرصت پنج روزه‌ای به دیپلمات‌های ایرانی داد تا خاک این کشور را ترک کنند.
در همان زمان «جان بیرد» وزیر خارجه وقت کانادا دلیل این تصمیم را حمایت ایران از سوریه، برنامه هسته‌ای تهران و دشمنی ایران با رژیم صهیونیستی خواند و دیپلمات‌های ایرانی در آن کشور را «عنصر نامطلوب» خواند. این اقدام کانادا خشنودی صهیونیست‌ها را در پی داشت و شیمون پرز و بنیامین نتانیاهو همان زمان به کانادا تبریک گفتند.
البته این برخورد کانادا به تبعیت از اقدام دولت انگلستان در بستن سفارتخانه این کشور و فرصت ۲ روزه به دیپلمات‌های ایرانی برای ترک خاک این کشور در پی ورود دانشجویان به سفارتخانه این کشور در تهران انجام شد و پس از آن بود که «رامین مهمان‌پرست» سخنگوی وقت وزارت خارجه در گفتوگو با فارس در واکنش به این اقدام کانادا که دقیقا یک هفته بعد از برگزاری شانزدهمین نشست سران جنبش عدم تعهد در تهران، صورت گرفت، خاطرنشان کرد: «یکی از نتایج بسیار درخشان برگزاری موفق اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران، علی رغم فشارهای قابل توجه قدرت‌های غربی از جمله دولت آمریکا و دولت کانادا و همین طور رژیم صهیونیستی مبنی بر عدم حضور کشورهای مختلف در این اجلاس و حداقل کاهش سطح حضور، شکست مفتضحانه این کشورها در یک نبرد دیپلماتیک در صحنه‌های مختلف تبلیغاتی و افکار عمومی مردم دنیا بود.»
لازم به ذکر است، یکشنبه ۱۰ اردیبهشت ماه ۱۳۹۱ نیز بخش صدور ویزای سفارت کانادا در ایران تعطیل و روابط اقتصادی و سیاسی ۲ کشور که از سال ۱۳۸۵ روند نزولی داشت به حداقل ممکن رسیده بود.
در نهایت پس از ضرب‌الاجل دولت کانادا به دیپلمات‌های ایرانی، ۲۳ شهریور ۱۳۹۱ دیپلمات‌های ایرانی در کانادا به کشور بازگشتند. پس از این وقایع و به منظور رفع مشکلات ایرانیان مقیم کانادا، ستاد ویژه رسیدگی به امور کنسولی برای هموطنان ایرانی در وزارت خارجه تشکیل شد.
چند روز بعد و در اول مهر ماه ۱۳۹۱ نیز دولت کانادا در ادامه اقدامات گسترده خود علیه ملت ایران، جمعی از موسسات و شرکت‌های تخصصی در حوزه بهداشت، دارو و درمان ایران از جمله موسسه پاستور ایران، موسسه پژوهشی سرم و واکسن سازی رازی، شرکت داروسازی سبحان و ... را مشمول تحریم‌های یکجانبه قرار داد.
در این مدت روابط کماکان قطع بود تا اینکه «استفان دیون» وزیر خارجه کانادا فروردین ۱۳۹۵ خواستار از سرگیری روابط دیپلماتیک با ایران شد و با بیان اینکه تعطیلی سفارت کانادا در تهران حاصلی در بر نداشته، بار دیگر خواستار بازگشایی آن شد. پس از آن بود که رایزنی‌هایی بین سفرا و نمایندگان دائم ایران و کانادا در سازمان ملل انجام شد و بعد از آن نیز محمدجواد ظریف و استفان دیون وزیران خارجه ایران و کانادا شهریور ۱۳۹۵ برای اولین بار از زمان قطع روابط دو کشور و در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک دیدار کردند.
چندی بعد «جاستین ترودو»، نخست‌وزیر کانادا در ۱۷ مهر ماه ۱۳۹۵ از اقدام دولت قبلی این کشور در قطع روابط با ایران انتقاد کرد و گفت: «دولت قبلی به دلایل سیاسی و ایدئولوژیکی روابط دیپلماتیک ما با ایران را قطع کرد.»
مذاکرات کارشناسی در این مدت بین ایران و کانادا ادامه یافت و پیشرفت‌هایی نیز حاصل شد، ولی باز هم برخی موانع سیاسی و حقوقی باقی ماند. در نهایت «جاستین ترودو» نخست‌وزیر کانادا ۱۳ آذر ۱۳۹۵ در اظهاراتی عنوان کرد که دولتش در حال انجام تلاش‌های لازم برای بازگشایی سفارت این کشور در تهران است و عنوان کرد: « این چیزی است که در حال تلاش برای رسیدن به آن هستیم، ولی چیزی نیست که به سرعت درباره آن رخداد جدیدی را اعلام کنیم.»
*گفت‌وگوی تلفنی ظریف و همتای کانادایی برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری
از دیگر تحولات در این مدت گفت‌وگوی تلفنی ظریف و همتای کانادایی بود. محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه ایران ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۶ با خانم فریلند وزیر امور خارجه کانادا در خصوص برگزاری دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری در کانادا گفتوگو کرد که البته به نتیجه‌ای منجر نشد.
یک روز بعد از این تماس تلفنی یعنی در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ هیأت سیاسی وزارت خارجه کانادا برای انجام مذاکراتی پیرامون روابط دو کشور با مقامات وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به تهران سفر کرد.
پس از آن هم شاهد مواضع نرم‌تر کانادایی‌ها بودیم و «کریستیا فریلند» وزیر خارجه کانادا ۲۳ مهر ماه ۱۳۹۶ در بیانیه‌ای درباره برجام عنوان کرد: «برجام توانسته تهدیدی واقعی برای صلح و ثبات بین‌المللی را مهار کند. من خوشحالم که اعلام کنم کانادا مبلغ ۱.۵ میلیون دلار در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار خواهد داد تا برای انجام راستی آزمایی‌های مربوط به توافق هسته‌ای ایران مورد استفاده قرار گیرد».
در این مدت چندین دور مذاکرات کارشناسی در سطح مدیران کل بین وزارت خارجه‌های ایران و کانادا برگزار شد، ولی عملا تحولی در این زمینه رخ نداد و از شهریور ۱۳۹۱ کماکان عمان به عنوان حافظ منافع ایران و ایتالیا نیز حافظ منافع طرف کانادایی باقی ماندند، تا اینکه عمان جایش را به سوئیس سپرد و پنجشنبه ۲۳ خرداد ماه ۱۳۹۸ همزمان با برگزاری چهارمین دور مذاکرات سیاسی ایران و سوئیس که به ریاست سید عباس عراقچی معاون سیاسی وزیر خارجه ایران و «پاسکال بریسویل» قائم مقام وزیر امور خارجه سوئیس در برن برگزار شد، عراقچی و بریسویل توافقی را در زمینه تقبل حفاظت از منافع جمهوری اسلامی ایران در کانادا توسط سوئیس به امضاء رساندند و البته عنوان شد که این توافق شامل خدمات کنسولی نمی‌شود.
علیرغم اینکه چندین بار از ناحیه مقامات کانادایی ابراز تمایل برای برقراری مجدد مناسبات دیپلماتیک عنوان شد، ولی هیچ اتفاقی نیفتاد و این مناسبات همچون قبل بسته باقی ماند، تا اینکه روزنامه «گلوب اند میل» اردیبهشت ۱۳۹۷ در گزارشی از تمایل مقام‌های وزارت خارجه کانادا برای دیدار با مقامات ایرانی خبر داد و نوشت: در پی سفر مقامات کانادا در سال ۲۰۱۷ در راستای بهبود روابط با ایران، قرار است مقام‌های ایرانی به اتاوا سفر کنند، ولی زمان خاصی برای این دیدار در نظر گرفته نشده است. «کریستیا فریلند» وزیر خارجه کانادا نیز با تایید این خبر افزود که دولت این کشور برای دعوت از مقام‌های دولت ایران برنامه دارد، اما هنوز تاریخ آن مشخص نشده است.
بیست و دوم خرداد ۱۳۹۷ هم مجلس عوام کانادا با تصویب طرحی طرحی خواستار متوقف کردن همه مذاکرات دولت این کشور برای از سرگیری روابط دیپلماتیک با ایران شد و «جاستین ترودو» نخست‌وزیر این کشور که قبل و بعد از انتصاب به این سمت از برقراری رابطه با تهران سخن به میان آورده بود، از این طرح حمایت کرد. این تصمیم با استقبال «مایک پامپئو» وزیر خارجه آمریکا مواجه شد و البته واکنش تهران را نیز در پی داشت و بهرام قاسمی سخنگوی وقت وزارت امور خارجه یک روز بعد (۲۳ خرداد ۱۳۹۷) با هشدار نسبت به پیامدهای تصویب چنین طرح‌های ناسنجیده و بی پایه‌ای ابراز امیدواری کرد دولت کانادا با آگاهی کامل از سیاست‌های روشن جمهوری اسلامی ایران و با درک شرایط خطیر امروز منطقه و جهان مانع تصویب نهایی این طرح و تاثیر مخرب آن بر روابط دو کشور شود.
محمدجواد ظریف وزیر خارجه ایران نیز ۲۴ خرداد ماه ۱۳۹۷ در واکنش به تصویب این طرح عنوان کرد: «متاسفانه در کانادا تصورات غلط و توهماتی درباره ایران وجود داشته و علیرغم اینکه دولت عوض شده و این دولت با یک دیدگاه دیگری وارد صحنه سیاسی شده، این فشارهای سیاسی توسط تندروها ادامه دارد. ما معتقدیم این سیاست‌ها به ضرر کانادا خواهد بود و در جهت صلح و امنیت بین‌المللی نیست...»
در اواخر فروردین سال جاری (۱۳۹۸) نیز دادگاهی در استان آلبرتا در کانادا حکمی صادر کرد که بر اساس آن خانواده‌های قربانیان ۱۱ سپتامبر می‌توانند برای ضبط دارایی‌های ایران در این ایالت اقدام حقوقی انجام دهند.
اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ نیز بیانیه‌ای از سوی وزارت خارجه کانادا صادر و از برنامه هسته‌ای ایران و افزایش تنش در منطقه ابراز نگرانی شد و اتهاماتی علیه ایران عنوان شد که سید عباس سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران این اقدامات را باعث تخریب تعاملات و روابط خوب گذشته بین دو کشور خواند.
انتهای پیام/
