به گزارش آوای نشاط، از حدود ۲۴ سال گذشته، طرح ساماندهی و به سرانجام رساندن بافت تاریخی اطراف حرم امام رضا (ع) در دستور کار متولیان شهری و میراث فرهنگی مشهد قرار گرفته است، از بایدها و نبایدهایی طرح‌های آزمایشی در این مدت که به تخریب خانه‌ها و بناهای تاریخی منجر شده بود، که بگذریم اما دست‌کم کرونا باعث شد تا طرح برای مدت بیشتری یعنی تا شهریور ۹۹ در دستور کار باشد و به همین دلیل هم محمدرضا حسین‌نژاد - معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد – ۱۷ فروردین امسال؛ بعد از بازدید از منطقه ثامن و اقدامات انجام شده در بافت پیرامونی حرم امام رضا (ع)، از تدوین طرح تفصیلی نهایی نوسازی بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی ظرف ۶ ماه آینده، توسط دانشگاه تهران خبر داد و افزود: در خصوص طرح تفصیلی نهایی بافت پیرامونی حرم مطهر، از سوی وزارت راه وشهرسازی به دانشگاه تهران برای تدوین طرح ماموریت داده شده است.
صحبت‌هایی که تا امروز از طرحِ در دستِ تدوین توسط تیم دانشگاه تهران به سرپرستی مهدی حجت حرف می‌زدند، از جلوگیری از هر نوع تخریبِ بیشتری در این بافت و بلندمرتبه‌سازی‌ها خبر می‌داد، به حدی که حتی – معاون شهرسازی و معماری شهرداری مشهد نیز در همان ۱۷ فروردین تاکید کرده بود «برای بلند مرتبه سازی طرح مستقلی وجود ندارد و بلند مرتبه سازی در قالب طرح‌های تفصیلی هفت گانه انجام خواهد شد که این طرح‌ها در حال تهیه است.»
اما در اقدامی ناگهانی سیدمحسن حسینی پویا - رئیس کمیسیون حقوقی شورای اسلامی شهر مشهد – ۲۷ خرداد در نود و پنجمین جلسه علنی پنجمین دوره شورای اسلامی شهر مشهد، در جریان بررسی لایحه پیگیری روند قانونی اعمال تغییرات و اصلاحات لازم در طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم امام رضا (ع) اعلام کرد: ما می‌خواهیم همه چیز در مدار قانون قرار بگیرد و نهاد مربوطه در دایره وظایف خود، کار انجام دهد.کمیسیون ماده پنج باید طرح تفصیلی را تعیین تکلیف کند. شورای عالی معماری و شهرسازی صلاحیت این موضوع را ندارد. شورای عالی شهرسازی فقط می‌تواند در خصوص طرح جامع صحبت کند. ورود شورای عالی شهرسازی در این مسئله محل ایراد است. در این طرح در خصوص حقوق مردم ایراداتی وجود دارد. حقوق ثابت و مکتسبه مردم باید در نظر گرفته شود. این نهاد انتظار دارد، تعریف حقوق مکتسبه دادگاه همانند تعریف آن‌ها از حقوق مکتسبه باشد.»
سخان حسینی پویا در حالی مطرح شد که جلسه‌ی شورای عالی شهرسازی و معماری ایران مدتی پیش به ریاست اسلامی - وزیر راه و شهرسازی –نیز با موضوع بررسی شیوه‌نامه تعیین حقوق مکتسبه در بافت پیرامونی حرم رضوی ارسالی از استان خراسان رضوی، برگزار شد.
بر لزوم حفظ هویت معنوی بین حرم و بافت تاکید می‌کنیم
اظهار نظرها در آن جلسه که تعداد زیادی از مسوولان نیزحضور داشتند، هر بار به سمتی بود.
کلایی - شهردار مشهد - بر این نکته تاکید کرد: «هر مصوبهای را باید در ظرف زمانی خودش در نظر گرفت» و از شیوه‌نامه مورد بحث در جلسه و اصلاحات انجام شده در تعریف حقوق مکتسبه انتقاد کرد و بی‌توجهی به توافقات صورت گرفته بین مدیریت شهری و سرمایهگذاران را موجب ایجاد تبعات اجتماعی و سرمایهگذاری دانست .
حیدری - رئیس شورای شهر مشهد - با نقد عملکرد شرکت مادرتخصصی بازآفرینی شهری در نیمی از بافت پیرامونی حرم بیان کرد: «موارد مطرح به هیچوجه تخلف نبوده و صرفاً انحراف! از طرح بوده که در طرح‌ها و جاهای دیگر هم وجود دارد. تصمیم‌گیری بدون توجه به ملاحظات مدیران شهری مشهد که باعث معطلی و توقف تعداد زیادی از پروژه‌ها می‌شود، عامل تبعات اجتماعی است. »
مرتضی فیروزآبادی - نماینده تولیت و آستان قدس رضوی - نیز با اشاره به توجه به این نکته و ابلاغ آن در سیاست‌های کلی، اعلام کرد: «مکرراً در این چندسال مطرح شده که حفظ هویت معنوی بافت پیرامون حرم و پیوستگی بین حرم مطهر و بافت اطراف آن برای آستان قدس مهم و اصل مورد تأکید ماست.»
روشنک - نماینده سرمایهگذاران - نیز در این زمینه تاکید کرد: «به نمایندگی از سرمایه گذاران در پروژههای ساخت و ساز در بافت پیرامونی حرم رضوی از عملکرد شهرداری و شورای شهر مشهد در دو دهه گذشته به دلیل سوء مدیریت و اطاله طرح و در نتیجه بلاتکلیفی مردم و سرمایهگذاران انتقاد داریم. پنج سال است که این طرح همه‌ی مالکان دور حرم و سرمایهگذاران در این طرح را بدبخت کرده است. »
نباید حیثیت حریم فدای منافع شخصی شود
مهدی حجت - نماینده مشاور طرح جدید - نیز در این جلسه با تاکید بر اینکه «بسیاری از این حقوق مورد ادعا، متصوره است نه مکتسبه»؛این نکته را مطرح کرد :«آیا آنچه که در اطراف حرم امام رضا (ع) در حال ساخت و ساز است در شأن این حرم و حضرت رضاست؟ همه شیعیان از لبنان گرفته تا همه شهرهای ایران که خیلیهاشان دروازه خراسان داشته و دارند همه و همه نسبت به این حریم و حرم حق دارند و حالا اگر تصمیم بر این شود که کاری بکنیم که صرفاً رضایت چند سرمایهگذار در اینجا برآورده بشود، آیا بیست سال دیگر توهینی را که به عزیزترین نقطه کشور شده چه کسی جواب می‌دهد. ما بهعنوان کارشناس میگوییم که این نحوه ساختوسازها و اقداماتی که شده یا می‌شود یا تحت عنوان حقوق مکتسبه فراهم می‌شود به این حریم لطمه بزرگ حیثیتی وارد کرده و بنده عرض میکنم که مقام معظم رهبری مطلع هستند و بیشتر هم اطلاع پیدا کنند این بیحرمتی را اجازه نخواهند داد.
ما باید این حقوق را تفکیک و تدقیق کنیم، بسیاری از این حقوق ادعایی، مکتسبه نیست، حق متصوره است. اینکه توافقی (بدون رعایت ضوابط و موازین قانونی و حقوقی) بین دو نفر صورت گرفته باشد، صرفاً حق متصوره است نه مکتسبه. نباید حیثیت این حریم را اینگونه فدای منافع فردی شود.»
محمد حسن طالبیان - نماینده وزارتخانه و معاون میراث فرهنگی – نیز بر امکانپذیری حفظ بخشهای باقی‌مانده از بافت پیرامونی حرم تأکید کرده و پیشنهاد امکان تأدیه جریمه درباره پروژههای دارای تخلف پایانیافته جهت حفظ و مرمت بناها و فضاهای تاریخی بافت را مطرح کرد.
چند هزار مغازه درست کردید که هنوز خالی هستند؟
محلات اطراف حرم را تبدیل به شهر ارواح کرده‌اید
اما در این میان حجت‌الاسلام نصرالله پژمانفر - نماینده مردم مشهد و کلات در مجلس شورای اسلامی - نیز در صحبت‌هایی تاکید کرد: « در مجلس دهم نامهای برای رئیس جمهور با امضای ۲۲۰ نفر نماینده و تعداد زیادی از علما و بزرگان حوزوی و علمی کل کشور از همه جناحها ارسال و خواسته شد روند گذشته در این محدوده متوقف شود. اکنون نیز در حال تنظیم نامهای جدید برای تظلمخواهی خدمت مقام معظم رهبری هستیم و خواهیم گفت بر سر مشهد چه بلایی آوردهاند و چه بلایی دارند میآورند.»
وی با اشاره به منویات مصرح رهبری و وجود اسناد بالادستی در این حوزه اظهار کرد:« تعدادی از مدیران فعلی و قبلی؛ به هر علتی خطاهایی انجام دادند و این خطاها تعهداتی ایجاد کرده که به شکلی غیرمنطقی از سوی آقایان، "حقوق مکتسبه" نامگذاری می‌شود! آقایان می‌گویند (با راهاندازی این پروژههای ساختوساز) ده هزار اشتغال ایجاد می‌شود! میگویید سرمایهگذار فرار میکند! من سؤالم از شما این است که پروژههایی هستند که الان هیچ مانع و مشکل مجوزی هم ندارند، چرا اجرا نمیشوند؟!
پروژههایی داریم که هیچ مشکل قانونی برای اجرا ندارند و در طرح مصوب است، چرا اجرا نمی‌شود؟ مسأله این است که این پروژه‌ها دیگر در مشهد توجیه ندارند. چند هزار مغازه درست کردید در مشهد که خالی‌ست. ادامه ندهید! امروز مشهد مواجه شده با یک سری واحدهای خالی اقامتی و تجاری که هیچ توجیه اقتصادی ندارند. فقط دلالان بودند که این پروژه‌ها را گرفتند و با گرانترین قیمت تمام کردند و روی دست مردم و شهر گذاشتند.»
او در پاسخ به برخی هشدارهای موافقان طرح قبلی ادامه داد:« می‌گویند (جلوگیری از اجرای توافقات خلاف) تبعات اجتماعی دارد. من هم اتفاقا می گویم تبعات اجتماعی داریم، ولی تبعات اجتماعی، آن چهارتا دلال نیستند، تبعات اجتماعی، چهارتا سرمایهگذار که برخی با زد و بند، این کارها را کردند، نیستند. کسانی که صاحب قدرت هستند و پشتیبانی می‌شوند، می‌گویند اگر نظرشان تأمین نشود تبعات اجتماعی ایجاد خواهد شد. سؤال من این است آن چهل هزار نفری که بیکار و آواره شدند و امروز به نظام بدبین هستند، تبعات اجتماعی این طرح محسوب نمی‌شود؟ ۴۰ هزار نفر در اطراف حرم کسب و کار داشتند و بیکارشان کردید، مردمی که زندگی میکردند، چرا اینها را نمیبیند؟ در محلات پیرامون حرم؛ خانه ارواح درست کرده‌اید. حیات شهر را از بین بردید. شهر را دارید میکشید. چه بلایی سر مردم آوردیم؟»
وی با تأکید بر این که مسیر این کار در شورایعالی شهرسازی و معماری است و قانون هم مصوبات آن را در حکم قانون تلقی کرده است، گفت:« انتقال اختیارات این شورا به مدیران استانی و شهری (که در دورههای مختلف) کارنامه قابل دفاعی ندارند اشتباه است و شبهههای فراوانی در آن وجود دارد.»
پژمانفر خطاب به رئیس شورای عالی معماری و شهرسازی با بیان اینکه اگر اختیارات شورایعالی شهرسازی به مدیران استانی تفویض شود، در مجلس برخورد خواهیم کرد، افزود: «دستگاه قضایی بیاید بررسی کند؛ آیا نباید اقدامات کسانی که در این طرح، پروانهها و توافقات خلاف را صادر کردند جرم انگاری و با متخلفان برخورد شود؟ »
چقدر از دستورات مقام رهبری را رعایت کرده‌اید؟
حسام الدین آشنا - مشاور رئیس جمهور و رئیس مرکز مطالعات استراتژیک ریاست جمهوری - نیز در سخنانی با بیان اینکه اخیراً پیرو یک مطالعه جدی سه ساله روی موضوع طرح بافت پیرامونی حرم رضوی، گزارش و نامهای مهم، مبنی بر لزوم تغییر رویکردها و درخواست از قوه قضائیه برای ورود به این مسأله و برخورد با تخلفات گسترده و متخلفان، به رئیس جمهور داده است، گفت: «در این جلسه ما داریم برای چه و تا کی تصمیم می‌گیریم؟ یک وقت تصور این است که ما مجری یک پروژه در حد اطراف حرم هستیم و آن پروژه مشکلاتی دارد و داریم مشکلات آن پروژه را حل می کنیم این یک سطحی از فهم تصمیم است؛ یک وقت میگوییم داریم برای مشهد و مردم مشهد تصمیم می گیریم؛ یک وقت برای ایران داریم تصمیم می‌گیریم؛ و یک وقت برای تشیع و اسلام و برای آینده فهم جهانیان از معماری اسلامی و شهرسازی اسلامی.
وقتی سطح بحث را تعریف کنید مشخص می‌شود که آیا باید تصمیم گیری را به سطح شهردار و شواری شهر مشهد واگذار کنیم؟ یا به شورایعالی شهرسازی یا اینکه باید مسئله در سطح مقام رهبری تصمیم‌گیری شود؟ اینکه مقام معظم رهبری در سال ۸۶ به این موضوع ورود صریح، دقیق و جزئی کردند نشان میدهدکه ایشان در موضوع نمادین بودنِ حرم و بافت اطراف حرم رضوی نظر دارند. ایشان که دیگر معمار نیستند که ما بگوییم با نظرات شخصی معمارانه مشاور مخالفیم. از سال ۸۶ تا الان دستوراتی که مقام معظم رهبری در مورد توجه به وضعیت بافت و حریم دادند چقدر رعایت شده است؟ یک گزارش ارزیابی به ما بدهید.»
برای مشهد هویت‌سازی نکنید
محمد اسلامی - وزیر راه و شهرسازی و رئیس شورایعالی شهرسازی و معماری - نیز در صحبت‌هایی با بیان اینکه فصل مشترک همه صحبت‌ها این است که همه برای حرمت حرم امام رضا(ع) احترام قائل هستند و خودشان را مقید می‌دانند پیوستگی حرم مطهر با حریم حفظ شود و تمام کارکردها با توجه به موضوع زیارت و تشرف باشد، افزود: «نکته دیگر اینکه یک وضع موجود به عنوان یک عارضه داریم. بر اساس یک طرحی، یک عده اقدام کرده اند؛ چه پروانه‌های قانونی صادر شده و چه ساخت و سازهای غیرمجاز بایستی مسیر قانونی اش را برای تعیین تکلیف طی کند.»
وی در تبیین مصوبه شورایعالی شهرسازی که مورد اعتراض استانداری و شهرداری قرار گرفته گفت: «قدر مسلم مصوبه شورایعالی بر گرفته از الزاماتی بوده که در صدر آن فرمان مقام معظم رهبری است که حکم قانون دارد. نمی‌شود شورایعالی شهرسازی و معماری که مرجع قانونی است فرمان رهبر را در خصوص پیرامون حرم نادیده بگیرد که متأسفانه در گذشته نادیده گرفته شده و مصوبه شورایعالی آن را دنبال می کند. اینکه ما از وضع موجود به سمت وضع مطلوب حرکت کنیم یک بحث سلیقه‌ای در حوزه معماری نیست بلکه بحث الزام است. برای رسیدن به ضوابط مرتبط هم باید وضع موجود را احصا میکردیم و به یک طرح تفصیلی نیاز داشتیم تا شیوه‌نامه را تنظیم کنیم. طرح تفصیلی را مشاور، حداکثر ظرف دو ماه آینده تحویل می‌دهد.»
اسلامی با تأکید بر هویت معنوی مشهد گفت: «هویت سازی نکنیم، مشهد خودش هویت دارد، پیرامون حرم خودش هویت دارد، این هویت حرمت دارد این حرمت را پاس بداریم، برای خودمان لعن و نفرین تا ابد فراهم نکنیم. همه باید با همراهی و همگامی برای ساماندهی امور پیش برویم و گامی برنداریم که حرم آقا و زیارت و تشرف را تحت الشعاع قرار دهیم. »
به گزارش آوای نشاط، اکنون در صورت اجرایی شدن این درخواست یعنی حذف شورای عالی معماری و شهرسازی از روند کارها، فعالان رسانه‌ای و میراثی معتقدند که سنگ روی سنگ بند نمی‌شود و احتمالا می‌تواند یکی از آسیب‌رسان‌ترین پروژه‌ها در این حوزه‌ی اطراف بافت تاریخی حرم امام رضا (ع) باشد!
آن‌هم در شرایطی که طرح «طاش» تا قبل از توقفِ کار، بناهای تاریخی زیادی را در بافت تاریخی مشهد تخریب کرده، صدور مجوزهای بلندمرتبه‌سازی‌های زیادی را باعث شده و حتی بخش زیادی از بناهای تاریخی را به تخریب و آسیب تهدید کرده است. نمونه‌ی بارز آن را می‌توان خانه‌ی تاریخی «امیری» دانست که همین طرح اجازه داد سایه‌ی سنگین یک مجتمع تجاری برای همیشه در بالای سر آن سنگینی کند و یا مسجد صفوی حوض معجردار که به رغم ثبت ملی بودن طعمه خیابان سازی شد.
اکنون این صحبت‌ها در حالی مطرح می‌شوند که برخی از صاحبنظران شهری و میراثی توسعه بافت پیرامون حرم امام رضا (ع) را یکی از بزرگترین، ناموفقترین و در عین حال گرانترین پروژه های عمرانی کشور در چند دهه گذشته می‌دانند، پروژه‌ای که آن را به عنوان یکی از نمادهای تعارض و چالش بین مفاهیم و الگوهایِ بومی و مفاهیم و الگوهای تقلیدی از توسعه مورد توجه نخبگان می‌دانند و از سوی دیگر با گلایه های جدی و شکایات متعدد توسط مالکان و ساکنان قدیمی این بافت مبنی بر رعایت نشدن حقوق مجاوران در این پروژه بزرگ مواجه شده است.
انتهای پیام/
