"آوای نشاط" در حالی شاخص بورس و ارزش سهام شرکت های مختلف بورسی، رشد فزاینده به خود گرفته که اقتصاد کشور با سه پدیده رکود، تحریم و کرونا مواجه است. از این رو این سوال مطرح است که واقعیت و پشت پرده اتفاقات بورس چیست؟ آیا رشد سهام شرکت دارای پشتوانه حقیقی است و یا زاییده بورس بازی و کاغذبازی بدون پشتوانه است. پاسخ به این سوال نیازمند بررسی های مختلفی است. ولی شاید با بررسی برخی از سوابق شرکت ها و نحوه فعالیت آنان در بورس بخشی از پشت پرده واقعیت ها روشن شود.
در این راستا و به عنوان مثال می توان به شرکت گلوکوزان اشاره کرد. این شرکت که در حوزه صنایع غذایی فعالیت می کند، در آذرماه 1397 حدود 51.13 درصد از سهام خود را که متعلق به بنیاد مستضعفان بود، به شرکت توسعه صنایع غذایی زر(زرماکارون) می فروشد. در این معامله 102 میلیون و 268 هزار سهم با قیمت پایه 1722 تومان برای هر سهم که مجموعا ارزش کل آن در حدود 176 میلیارد تومان می شود، به شرکت زر ماکارون به صورت 30 درصد نقد و مابقی اقساط فروخته می شود.
آنچه که در این معامله و سهامداری زرماکارون در گلوکوزان قابل توجه و تامل دستگاه های مسئول و نظارتی است، روند تغییرات بورسی سهام و ارزش بازاری گلوکوزان در برهه زمانی مختلف بعد از واگذاری به زرماکارون است که در ادامه به آن اشاره می شود:
1- در آذرماه 1397 سهام شرکت گلوکوزان با قیمت حدود 1722 تومان به شرکت زرماکارون واگذار می شود این در حالی است در حدود یک سال بعد از آن؛ یعنی در آذرماه 1398 قیمت سهام گلوکوزان در بورس به حدود 5 هزار تومان می رسد. یعنی در حدود یک سال بعد از واگذاری سهام به شرکت زرماکارون، قیمت سهام حدود 5 برابر می شود. اولین سوالی که مطرح می شود این است که آیا بنیاد مستضعفان این سود را نمی توانست از آن خود کند؟
2- در همین زمان(آذرماه 1398) هیئت مدیره شرکت گلوکوزان(که سهامدار اصلی آن شرکت زرماکارون است) درخواست افزایش سرمایه به میزان 2953 درصد از محل تجدید ارزیابی دارایی(تاسیسات و ماشین آلات) می دهد که این درخواست بعد از اظهارنظرحسابرسان با فاصله حدود 3 ماه در اسفندماه همان سال اعمال می شود. نکته قابل توجه این است که در فاصله این سه ماه(از زمان اعلام پیشنهاد افزایش سرمایه تا اعمال آن)قیمت سهام گلوکوزان(با نماد غگل) از حدود 5 هزار تومان به 10 هزار تومان افزایش می یابد. یعنی حدود 2 برابر رشد می کند. حال سوال دوم این است که چرا بنیاد مستضعفان قبل از واگذاری سهام گلوکوزان، از محل تجدید ارزیابی دارایی ها افزایش سرمایه نداد و سهام خود را با قیمت پایین تر فروخت؟
3- در اسفند ماه 1398 بعد از اعمال افزایش سرمایه قیمت سهام گلوکوزان از 9897 تومان در 6 اسفندماه به 324 تومان در 7 اسفندماه کاهش می یابد و بعد از 10 روز ثبات در قیمت، در 19 اسفند نماد این شرکت در بورس با حدود 66 رشد نسبت به قیمت 324 تومان، با قیمت جدید 540 تومان بازگشایی می گردد. در این تاریخ تعداد سهام شرکت گلوکوزان به حدود 6 میلیارد و 123 میلیون سهم افزایش می یابد که تعداد سهام 51 درصدی شرکت زر ماکارون حدود 3 میلیارد و 123 میلیون سهم می شود.
4- بعد از بازگشایی مجدد نماد شرکت گلوکوزان در اسفندماه 1398، روند افزایش قیمت سهام این شرکت ادامه می یابد به طوری که از 324 تومان در اواسط اسفندماه 1398، به 1120 تومان در 7 مرداد 1399 می رسد.
لذا حدود طی یک و نیم سال بعد از واگذاری گلوکوزان به شرکت زرماکارون، قیمت سهام این شرکت در سه مرحله رشد قابل توجه داشته است:
مرحله اول(از زمان واگذاری تا زمان اعلام پیشنهاد افزایش سرمایه): رشد حدود 5 برابری
مرحله دوم(از زمان اعلام پیشنهاد افزایش سرمایه تا اعمال افزایش سرمایه): رشد حدود 2 برابری
مرحله سوم(از زمان بازگشایی مجدد نماد تا 7 مرداد 1399): رشد حدود 4 برابری
این در حالی است که ارزش بازاری شرکت گلوکوزان در سه مرحله مذکور نیز با رشد چشم گیری روبرو می گردد به طوری که از 224 میلیارد تومان در 14 آذر سال 1397 به حدود 4000 میلیارد تومان در پایان سال 1398 و 7100 میلیارد تومان در 7 مرداد 1399 می رسد.
رشد نجومی قیمت سهام و ارزش بازاری شرکت گلوکوزان در کنار اتفاق دیگری معنای بهتری پیدا می کند. اگر به رفتار شرکت زرماکارون از اواخر اسفندماه 1398(که افزایش سرمایه اعمال شد)تاکنون بیندازیم متوجه یک نکته کلیدی می شویم.
شرکت زرماکارون از 22 اسفند 1398 تا 7 مرداد 1399 به تدریج و با رعایت قانون فروش کمتر از یک درصد کل سهام(حدودا کمتر از 61 میلیون سهم)، اقدام به فروش سهام خود در بازار می نماید. از این رو میزان سهام در اختیار زر ماکارون از 3 میلیارد و 123 میلیون سهم(این میزان حدود 51 درصد کل سهام شرکت گلوکوزان است) در 22 اسفند 1398 به 1 میلیارد و 123 میلیون سهم(این میزان حدود 18 درصد کل سهام شرکت گلوکوزان است) در 7 مرداد 1399 کاهش می یابد. این بدان معنا است که در بازه زمانی 4 ماه اخیر شرکت زرماکارون حدود 2 میلیارد سهم خود را در بازار فروخته است.
اگر میانگین قیمت سهام شرکت گلوکوزان در بازار(در بازه اواخر اسفند 98 تا مرداد 99) را که عددی در حدود 7500 تومان می شود، در 2 میلیارد سهم ضرب کنیم، می توان گفت که شرکت زر ماکارون طی حدود 4 ماه اخیر حدود 1 هزار میلیارد و پانصد میلیون تومان درآمد کسب کرده است. یعنی با فرض 130 روز، میزان درآمد متوسط روزانه شرکت زرماکارون از فروش سهام در بازار، حدود 11.5 میلیارد تومان می شود.
مقایسه این درآمد میلیاردی روزانه با میزان سود خالص سالانه شرکت گلوکوزان جالب و قابل توجه است. چرا که اسناد مالی نشان می دهد شرکت گلوکوزان در پایان سال مالی منتهی به شهریور 1398 تنها حدود 60 میلیارد تومان سود کرده است. همچنین در شش ماهه منتهی به پایان اسفند 1398 نیز در حدود 26 میلیارد تومان سود کرده است که از این سودها تنها 51 درصد متعلق به شرکت زر ماکارون است. این در حالی است که در حدود 130 روز گذشته شرکت زرماکارون به طور میانگین روزانه11.5 میلیارد تومان درآمد کسب کرده است.
فارغ از این درآمد نجومی شرکت زرماکارون در بورس، این شرکت در تاریخ 7 مرداد 1399 همچنان حدود 18 درصد از سهام شرکت گلوکوزان را نیز با ارزش بازاری 7100 میلیارد تومان در اختیار دارد که ارزش بازاری این 18 درصد را حدود 1278 میلیارد تومان می شود. لذا شرکت زرماکارون علاوه بر کسب درآمد حدود 1 هزار میلیارد و پانصد میلیون تومانی در بازار بورس طی حدود چهار ماه گذشته، در حدود 1278 میلیارد تومان بابت سهامداری خود در شرکت گلوکوزان صاحب دارایی است.
از این رو زرماکارون توانسته در مقابل خرید سهام 51 درصدی گلوکوزان، به ارزش حدود 176 میلیارد تومان در آذرماه 1397 که در ابتدای امر صرفا 30 درصد آن را یعنی حدود 60 میلیارد تومان به صورت نقد پرداخت نموده، تاکنون(حدود یک و نیم سال گذشته) بابت فروش سهام در بورس در حدود 1 هزار میلیارد و پانصد میلیون تومان طی حدود 4 ماه درآمد کسب کند و حدود 1278 میلیارد تومان نیز دارایی در اختیار داشته باشد. آن هم در شرکتی که کل سود خالص آن در پایان سال مالی 1398 تنها 60 میلیارد تومان بوده است.
تحلیل این اعداد در کنار هم گویا یک تجارت و کسب و کار پرسود برای زرماکارون است که قدری با شرایط کنونی وضعیت اقتصادی کشور سازگار نیست. لذا چند سوال در اینجا مطرح است:
1- چرا مسئولین بنیاد مستضعفین شرکت گلوکوزان را قبل از افزایش سرمایه به زرماکارون آن هم به صورت نقد و اقساط فروخته اند؟ آیا زرماکارون تمامی اقساط را بعد از گذشت حدود یک و نیم سال پرداخت کرده است؟
2- آیا هیچ ابهامی در واگذاری گلوکوزان به زر ماکارون وجود ندارد؟
3- افزایش قیمت سهام و ارزش بازاری شرکت گلوکوزان در بورس طی یک و نیم سال گذشته براساس کدام معیارها و واقعیت های بخش تولید و اقتصاد بوده است؟ آیا این رشد مبتنی بر رشد تولید بوده یا کاغذبازی و قیمت سازی؟
4- آیا مردم و خریداران خرد که چنین سهام هایی را خریداری می کنند و منجر به کسب درآمد برای شرکت هایی همچون زرماکارون شده اند، به نفع اقتصاد ملی رفتار کرده اند و یا بورس به محلی برای کسب درآمد برای عده ای خاص از جیب مردم شده است؟
5- آیا مسئولین وزارت اقتصاد به ویژه سازمان بورس، این مدل کسب درآمد توسط شرکت هایی همچون زر ماکارون را قبول دارند و تایید می کنند؟ و یا اساسا اطلاعی از این نوع جدید از کسب و کار در بورس ندارند؟ آیا احتمال انحراف در عملکرد وجود دارد؟
6- آیا این مدل کسب درآمدهای میلیاردی آن هم با کمترین زحمت قابل توجه در بورس توسط شرکت هایی همچون زرماکارون در مقابل چشمان نهادهای نظارتی صورت گرفته و مورد تایید آنان است و یا مغفول مانده است؟
ده ها سوال و ابهام از این دست وجود دارد که باید در خصوص آن شفاف سازی شود. تحلیل شواهدی همچون شرکت زرماکارون نشان می دهد که نمی توان چندان با اطمینان گفت که روند تغییر قیمت ها در بورس کاملا طبیعی و براساس واقعیت است. چرا که ممکن است کاغذبازی و قیمت سازی با استفاده از رانت اطلاعاتی به کمک جریان های پرقدرت صاحبان پول و ثروت آماده باشد تا آنان با سواستفاده از اعتماد مردم به بورس، با جمع کردن پول های خرد، جیب خود را پرتر کنند. متاسفانه در این جدال ناجوانمردانه همچنان تولید در حال سقوط و دلالان در حال صعود هستند.
