آوای نشاط: شیوه نامه اجرایی آیین نامه انضباطی دانشجویان مصوب سیصد و پنجاه و هشتمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی برای اجرا به تصویب وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و علوم، تحقیقات و فناوری رسید.
در مقدمه این شیوه نامه آمده است:
کمیته انضباطی دانشجویان، به عنوان مرجع رسیدگی به تخلفات دانشجویان موظف است با تاکید بر موازین شرعی، اخلاقی، قانونی و حقوقی به این تخلفات رسیدگی کند. ضرورت دارد که این برخورد، توأم با حفظ آبرو و حیثیت اجتماعی دانشجو باشد؛ از اولین مراحل تذکر و ارشاد آغاز شده و زمینه اجتناب از تخلف و میل به اصلاح را در فرد خاطی و محیط ایجاد کند.
با ضرورتی که در جهت دهی هر چه بیشتر کمیته‌های انضباطی به سمت قانون گرایی وجود دارد به منظور اتقان احکام کمیته‌های انضباطی، بر اساس آیین نامه انضباطی مصوب سیصد و پنجاه و هشتمین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی به تاریخ ۱۴ شهریور ۱۳۷۴ که به اختصار «آیین نامه» نامیده می‌شود «شیوه نامه» حاضر، باهدف تعیین و رفع ابهام از مصادیق تخلفات دانشجویی، رعایت اصل تناسب بین تخلف و تنبیه و تعیین مراجع صالح رسیدگی به تخلفات دانشجویی تدوین شده است.
تخلف: هر گونه فعل یا ترک فعلی که به موجب قانون یا ضوابط و مقررات حاکم بر دانشگاه، آیین نامه انضباطی دانشجویان و شیوه نامه اجرایی مربوطه، تخلف محسوب شده و برای آن تنبیه در نظر گرفته شده باشد.
تفهیم تخلف: اعلام تخلف منتسب به دانشجو به صورت حضوری، مستند به دلایل متقن
حکم اولیه: رای کتبی صادره از کمیته بدوی انضباطی
تجدیدنظرخواهی: درخواست برای تجدیدنظر در حکم غیرقطعی
حکم قطعی: رای کتبی صادره از هریک از کمیته‌های بدوی، تجدیدنظر یا مرکزی که براساس ضوابط این شیوه نامه قابل اعتراض نیست یا در مهلت مقرر مورد اعتراض قرار نگرفته است.
اصول حاکم بر رسیدگی به تخلفات دانشجویی
۱. اصل قانونی بودن آیین رسیدگی؛ کمیته‌های انضباطی مطابق ضوابط مقرر در آیین نامه و شیوه نامه به تخلف دانشجو رسیدگی می‌کنند.
۲. اصل قانونی بودن تخلفات و تنبیهات؛ آن دسته از رفتار‌های دانشجو تخلف است که در آیین نامه انضباطی یا شیوه نامه اجرایی به عنوان تخلف احصاء شده است و در احراز تخلفات، مراجعه به تعاریف قانونی تخلفات و تطبیق موضوع، با تعاریف الزامی است. آن دسته از تنبیهات که در آیین نامه انضباطی دانشجویان و شیوه نامه اجرایی احصاء شده قابل اعمال نسبت به دانشجو است.
۳. اصل برائت و تفسیر به نفع متهم تخلف؛ اصل بر برائت دانشجوست مگر آنکه خلافش ثابت شود و کمیته در مقام رسیدگی به موارد ذیل توجه می‌کند:
الف. هرگونه عدم احراز تخلف بودن رفتار ارتکابی و انتساب تخلف ارتکابی، باید به نفع دانشجو تفسیر شود.
ب. دانشجو تا زمان اثبات تخلف و قطعیت حکم انضباطی، از کلیه امتیازات دانشجویی برخوردار است مگر در مواردی که در این شیوه نامه پیش بینی شده است.
۴. اصل بیطرفی؛ کمیته‌ها باید در فرایند رسیدگی بی طرفانه اتخاذ تصمیم کرده و از صدور حکم براساس ملاحظات شخصی، سیاسی، حزبی یا هرگونه موضوع غیرمرتبط به تخلف انتسابی اجتناب کنند.
۵. اصل حق دفاع؛ در صورت انتساب تخلف به دانشجو، وی به صورت کتبی یا شفاهی حق دفاع از خود را دارد.
۶. اصل محرمانگی؛ هرگونه انتشار اطلاعات مربوط به فرآیند بررسی انضباطی چه از سمت مسئولان یا دانشجو در کلیه مراحل تشکیل پرونده تا ابلاغ و اجرای حکم قطعی دانشجو جز در موارد پیش بینی شده در آیین نامه و شیوه نامه ممنوع است.
۷. اصل تناسب؛ کمیته‌های انضباطی در حدود صلاحیت خود وفق آیین نامه و شیوه نامه، باید در صدور حکم شدت تخلف ارتکابی، سوابق آموزشی و انضباطی دانشجو، اقتضائات فضای دانشجویی، تناسب و تجانس تخلف ارتکابی با نوع و میزان تنبیه را مورد توجه قرار دهند و رأی به تنبیه نامتناسب یا نامتجانس از جهات درخواست نقض رأی در مراجع تجدیدنظرخواهی خواهد بود.
۸. اصل برابری؛ کمیته‌های انضباطی باید در برخورد با تخلفات مشابه از رویه واحد تبعیت کنند. کلیه دانشجویان در برابر آیین نامه و شیوه نامه برابرند؛ هرگونه تبعیض بر مبنای جنسیت، نژاد، زبان، قومیت، مذهب، تابعیت و امثال آن ممنوع است.
۹. اصل مستند و مستدل بودن آرا؛ کمیته‌ها باید پس از بررسی و صحت سنجی گزارشات یا شکایات، دلایل تصمیم خود را براساس مستندات، شواهد و قرائن متقن و منطبق با شیوه نامه در حکم صادره ذکر کنند.
۱۰. اصل احترام به حقوق و آزادی؛ حفظ کرامت انسانی، رعایت موازین شرعی، اخلاقی و احترام به حقوق و آزادی‌های مقرر در منشور حقوق دانشجو الزامی است.
۱۱. اصل حفظ کرامت انسانی؛ کرامت انسان‌ها ودیعه‌ای از سمت خداوند تبارک و تعالی است. احترام به این کرامت وظیفه کلیه افراد حاضر در جامعه دانشگاهی کشور بوده و هیچ امری حق تضییع این کرامت اعطا شده را ندارد. بر تمام افراد فرض است تا با زیستی پاک و مومنان این نعمت الهی را پاس بدارند و با تلاش همه جانبه در تحقق عدالت پش زمینه حقظ کرامت انسانی را فراهم سازند.
۱۲. اصل شفافیت؛ کمیته‌ها موظفند دانشجو را از مراحل رسیدگی به پرونده انضباطی وی مطلع کنند.
۱۳. اصل عدم تجسس؛ کمیته اجازه تجسس در امور خارج از موضوع تخلف را ندارد.
۱۴. اصل حق بر رسیدگی منصفانه؛ دانشجو حق بهره مندی از یک رسیدگی عادلانه و منصفانه طی مهلت منطقی را به شرح ذیل دارد:
الف. تخلف منتسب به دانشجو و تمامی ادله آن، به صورت روشن و ساده در کوتاه‌ترین زمان به وی تفهیم شود.
ب. امکان معرفی شاهد
پ. حق تجدیدنظرخواهی از تصمیمات غیرقطعی
ت. حق استفاده از مترجم در مصاحبه و تفهیم تخلف، ترجمه دفاعیات و دفاع حضوری به طور رایگان
۱۵. اصل تقدم پیشگیری بر مجازات؛ عملکرد کمیته‌ها و دانشگاهها باید بگونه‌ای تنظیم شود که رویه‌های پیشگیرانه در اولویت قرارگرفته و سعی بر پیشگیری از بروز تخلفات توسط دانشجویان صورت گیرد. احکام صادره کمیته باید بگونه‌ای صادر شود که قابلیت پیشگیری از تکرار تخلف را توسط دانشجوی خاطی و دیگر دانشجویان را داشته باشد.
۱۶. اصل حق سلامت محیط و احترام به حریم خصوصی؛ حریم خصوصی افراد محترم است و هیچ فرد حقیقی یا حقوقی حق تجسس در حریم خصوصی دانشجویان را غیر مرتبط با پرونده انضباطی ندارد. همچنین حق تحصیل در یک محیط ایمن و سالم برای تمامی دانشجویان محفوظ تلقی شده و هیج فردی با انجام تخلف اجازه تعرض به آن را ندارد.
۱۷. اصل سرعت در رسیدگی؛ مطابق اصل سرعت در رسیدگی کمیته‌ها باید در کمترین زمان ممکن اقدام به رسیدگی و صدور احکام برای دانشجویان کند. دقت عمل و همچنین رعایت اصول و مواد شیوه نامه توام با افزایش سرعت در رسیدگی امری الزامی است.
تشکیل، ترکیب، شرایط و روش انتخاب اعضای کمیته‌های انضباطی دانشجویان
ماده ۱: با تکیه بر تجربه‌های پیشین از عملکرد کمیته‌های انضباطی و نیز ضرورت تمایز میان اعضای کمیته‌های بدوی و تجدیدنظر دانشگاهها، ترکیب اعضای کمیته‌های انضباطی دانشگاهها و مرکزی و شرایط عضویت آن‌ها به شرح زیر تعیین می‌شود:
رئیس دانشگاه مکلف است حداکثر تا دو هفته بعد از انتصاب نسبت به ترمیم و تکمیل اعضای کمیته‌های انضباطی دانشگاه اقدام کند.
ترکیب اعضای کمیته‌های انضباطی دانشجویان
ماده ۲: ترکیب اعضای کمیته بدوی دانشگاه عبارت اند از:
۱. معاون دانشجویی دانشگاه به عنوان رئیس کمیته بدوی
۲. نماینده مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه (و در صورت فقدان، نماینده رئیس دفتر استانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های استان) به انتخاب مسئول دفتر نهاد و حکم رئیس دانشگاه
۳. یکی از اعضای هیات علمی با حکم رئیس دانشگاه
۴. دو نفر دانشجوی دانشگاه (ترجیحا از دو جنس مخالف) و حکم رئیس دانشگاه
۵. دبیر کمیته بدوی به پیشنهاد معاون دانشجویی و حکم رئیس دانشگاه بدون داشتن حق رای
تبصره ۱: اعضای حقیقی کمیته با معرفی شورای فرهنگی دانشگاه و حکم رئیس دانشگاه انتخاب می‌شود و و عضو هیات علمی مذکور ترجیحا از میان اعضای هیات علمی حقوق انتخاب شود.
تبصره ۲: جلسات با حضور رئیس، دبیر و حداقل دو عضو صاحب رای دیگر رسمیت می‌یابد و تصمیمات آن با سه رأی موافق معتبر است.
تبصره ۳: روسای دانشگاهها موظف هستند حداکثر یک ماه پیش از خاتمه حکم اعضای حقیقی کمیته نسبت به صدور حکم اعضای جدید اقدام کند.
تبصره ۴: شروع فعالیت کمیته‌های انضباطی دانشگاهها و مجموعه‌هایی که عضوی از اعضای تعیین شده یا شرایط مربوطه وفق این شیوه نامه را ندارند منوط به اخذ تاییدیه دبیرخانه کمیته مرکزی وزارتین حسب مورد است؛ ارسال ابلاغیه اعضا به کمیته مرکزی پیش از شروع فعالیت الزامی است.
ماده ۳: در هر دانشگاه دبیرخانه کمیته انضباطی به عنوان واحدی متشکل از دبیر کمیته بدوی به عنوان مسئول دبیرخانه کمیته انضباطی و حداقل دو کارشناس امور انضباطی (ترجیحاً کارشناس حقوقی یک نفر خانم و یک نفر آقا) عهده دار انجام تکالیف مقرر در آیین نامه و شیوه نامه هستند و حسب افزایش تعداد دانشجویان در دانشگاه، به ترکیب کارشناسان دبیرخانه افزوده می‌شود.
ماده ۴: روسای دانشگاهها باید نسبت به تشکیل کمیته‌ای با عنوان کمیته حل اختلاف و هدایت، با ترکیب زیر اقدام کنند:
این کمیته متشکل از دبیر کمیته بدوی به عنوان رئیس کمیته، مسئول دفتر مشاوره و نماینده دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه و یک نفر حقوقدان و یک نفر عضو هیات علمی به پیشنهاد شورای فرهنگی دانشگاه.
پس از صدور حکم اعضاء برای حل اختلافات دانشجویان با هدف حل و فصل شکایت شاکیان خصوصی در صورت فقدان جنبه عمومی، پس از ارجاع از کمیته بدوی بنا بر تشخیص کمیته بدوی اقدام کنند؛ در صورت رضایت شاکی و صلاحدید وفق نظر اکثریت اعضای کمیته مزبور، مراتب صورتجلسه، امضاء و مختومه می‌شود.
تبصره: در تخلفات با شاکی خصوصی از بدو تا پایان رسیدگی به پرونده‌های انضباطی، اخذ تعهد، ایجاد صلح و سازش یا اخذ رضایت شاکی، حسب مورد بنا به صلاحدید هر یک از کمیته‌ها به منظور تخفیف یا تعلیق در تنبیه یا مختومه شدن پرونده بدون درج در سوابق انضباطی مجاز است.
ماده ۵: ترکیب اعضای کمیته تجدیدنظر دانشگاه عبارت اند از:
۱. رئیس دانشگاه به عنوان رئیس کمیته تجدیدنظر
۲. مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه (در صورت فقدان، رئیس دفتر استانی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌های استان)
۳. معاون دانشجویی (یا عنوان مشابه) دانشگاه، به عنوان دبیر کمیته تجدیدنظر
تبصره: جلسات با پیشنهاد رئیس یا مسئول نهاد تشکیل و با حضور هر سه نفر رسمیت می‌یابد و احکام آن با دو رأی موافق معتبر است.
ماده ۶: ترکیب اعضای کمیته مرکزی وزارتین عبارت اند از:
۱. رئیس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم یا معاون فرهنگی و دانشجویی وزارت بهداشت، حسب مورد به عنوان رئیس کمیته
۲. مسئول دفتر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در یکی از دانشگاهها به انتخاب رئیس نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاهها و حکم وزیر
۳. یک نفر حقوقدان از بین اعضای هیات علمی دانشگاهها به پیشنهاد رئیس کمیته مرکزی و حکم وزیر
۴. مسؤول دبیرخانه کمیته مرکزی بدون داشتن حق رای به عنوان دبیر کمیته به پیشنهاد رئیس کمیته مرکزی و حکم وزیر
۵. یک نفر از اعضای هیات علمی دانشگاهها از میان اعضای کمیته‌های انضباطی و حکم وزیر
۶. یک نفر دانشجو ترجیحا از میان اعضای کمیته‌های انضباطی دانشگاهها و حکم وزیر
۷. یک نفر از معاونین دانشجویی دانشگاهها بنا به پیشنهاد رئیس کمیته مرکزی و حکم وزیر
تبصره ۱: کمیته مرکزی با انتخاب و صدور حکم کلیه اعضا به مدت سه سال وجاهت قانونی یافته و جلسات با حضور رئیس، دبیر و دو عضو صاحبرأی رسمیت می‌یابد و تصمیمات جلسه با حداقل سه رأی موافق معتبر است.
تبصره ۲: هر یک از اعضای جلسه که در عضویت بدوی یا تجدید نظر دانشگاه خود حاضرند در این جلسات در صورت وجود پرونده مرتبط با دانشگاه خود نسبت به آن پرونده فاقد حق رای هستند.
