آوای نشاط: امین صبحی و مریم عاقلی: به قول سید مرتضی آوینی تردید دارم که در سیاره زمین، هنوز هم جوامعی وجود داشته باشند که تسلیم اقتضائات تمدن اروپایی که جهان امروز را یکسره در تسخیر دارد؛ نشده باشند. نهادهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دنیای متمدن تا آنجا انسان جدید را محاصره کرده‌اند که اصلاً تصور دیگری از «حیات بشری» جز اینکه هست، ندارد.
امام خمینی (ره)، پیامبر تازه‌ای نبود اما از یادآوران بود که عهد فطری مردمان با خداوند را به آنان یادآوری کرد و چونان اسلاف خویش از ابراهیم و اسماعیل تا محمد (ص) دوره‌ای از جاهلیت را شکست و عصر دیگری از دین‌داری را آغاز کرد.
حماسه خمینی جوان هم عاشورایی بود؛ 15 خرداد سال 42 را باید نقطه عطفی برای ملت ایران دانست روزی که امام خمینی بی‌محابا بر نقطه ثقل امپریالیسم بین‌الملل تاخت و درراه رسیدن به این آرمان زندانی و تبعید شد اما این ندا را در تاریخ ماندگار کرد که «حسین (ع)» و «اسرائیل» دو واژه‌ای است که ملازمان و دشمنان روح‌الله را تا قیام قیامت از هم جدا خواهد کرد.
امام نهضتش را زمانی بنیان نهاد که پابرهنگان مستضعف نوای مراد خود را از زبان یک روح خدایی شنیدند و لبیک‌گویان بر دورش حلقه زدند؛ نهضتی که رنگ خون گرفت اما هرگز عقب‌نشینی نکرد تا نوید پیروزی آن سراسر جهان را در برگرفت.
و این‌چنین بود که وعده الهی که فرموده است «إِنَّ اللَّهَ لا یُغَیِّرُ ما بِقَومٍ حَتّىٰ یُغَیِّروا ما بِأَنفُسِهِم»، (خدا وضع و حال هیچ قومی را عوض نخواهد کرد مگر آنکه انسان‌ها به خودشان وضع و حال خودشان را تغییر دهند.) محقق و سلطنت 2500 ساله طاغوتیان برچیده شد.
هفتمین گفتوگوی تفصیلی پرونده «ریشه‌های یک انقلاب» با یکی از چهره‌های قدیمی و از السابقون انقلاب است که در شورای انقلاب نیز عضویت داشته است؛ از دورانی که جلسات شورای انقلاب در منزل دکتر شیبانی برگزار می‌شد، 39 سال می‌گذرد.
دکتر عباس شیبانی در سال 1310 در تهران متولد شد؛ وی در سال 1330 وارد دانشگاه شد و 18 سال بعد یعنی در سال 1348 با مدرک دکترای پزشکی فارغ التحصیل شد.
او از پیش از ورود به دانشگاه، وارد مبارزه با رژیم پهلوی شد و به همین دلیل، 9 بار دستگیر و جمعاً مدت 13 سال زندانی بود.
شیبانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، از سوی حضرت امام به عضویت شورای انقلاب منصوب شد و از جانب مردم تهران به نمایندگی مجلس خبرگان بررسی قانون اساسی، نمایندگی مجلس شورای اسلامی و شورای شهر تهران انتخاب شد.
وی از معدود مبارزانی است که از دوران نهضت ملی شدن نفت تا نهضت امام خمینی، حضوری فعال داشته است.
این گفت و گو به منظور پاسداشت و تکریم این چهره شاخص و قدیمی‌تر انقلاب در جریان پرونده «ریشه‌های یک انقلاب» تصمیم به انجام گفتوگو با یکی از بازماندگان شورای انقلاب گرفتند.
گفت‌وگویی که با تائید و بازبینی نهایی ایشان و تنها فرزند این مبارز انقلابی در اسفند سال 1396 آماده انتشار شد.
بیان این مطلب خالی از لطف نیست که مقام معظم رهبری و عباس شیبانی تنها افرادی هستند که از حلقه اول شورای انقلاب باقی مانده‌اند؛ شورای انقلابی که روز 22 دی 1357به فرمان امام خمینی تشکیل شد و ایده شکل‌گیری آن آذرماه 1357 در جریان سفر شهید مطهری به پاریس با امام مطرح شد و از اساسی‌ترین ارکان قدرت سیاسی و اجرایی انقلابیون محسوب می‌شد.
شیبانی با روی گشاده در منزل ساده‌ای که روزی محل تردد بزرگان انقلاب بود، پذیرایمان شد و گاهی نیز سوالات‌مان را با سکوتی آمیخته به لبخند پاسخ داد.
شاید برای شنیدین تمام جزئیات و خاطرات این مدیر انقلابی کهنه‌کار کمی دیر شده باشد اما لزوم تکریم و زنده نگه‌داشتن یاد چنین بزرگانی باعث شد که مصرّانه پیگیری‌های خود را برای دیدار و گفتوگو با این چهره قدیمی ادامه دهیم و با کمک «آزاده» شیبانی تنها فرزند ایشان ضمن گفتوگو و بازخوانی، مطالب این مصاحبه را برای ثبت در تاریخ جمع‌آوری کنیم.
می‌توان گفت لحظه‌لحظه این دیدار بیانگر خاطرات تلخ و شیرینی بود که باعث می‌شد تا دختر دکتر شیبانی نیز نتواند احساسات خود را کنترل کند و با جملاتی که دکتر شیبانی با دیدن آلبوم تصاویر قدیمی بیان می‌کرد، پدر را به آغوش بکشد.
مشروح این گفتوگو در ادامه از نظرتان می‌گذرد:
شما یکی از قدیمی‌ترین چهره‌های انقلاب هستید، بفرمایید چطور وارد شورای انقلاب شدید؟
شیبانی: بنده به پیشنهاد آقای باهنر به عضویت شورای انقلاب در آمدم.
*برای عضویت در شورای انقلاب با نهضت آزادی مشورت نکردم
باتوجه به اینکه در آن مقطع عضو نهضت آزادی بودید آیا درباره عضویت در شورای انقلاب با آن‌ها هم مشورت داشتید؟
شیبانی: خیر موضوع محرمانه بود؛ البته بنده قصد مشورت و طرح موضوع در نهضت را داشتم که به توصیه یکی از دوستان که در آن جلسه بود موضوع را مخفی نگه داشتم.
مسئولیت خاصی در شورا داشتید؟
شیبانی: من صورتجلسات و یا به عبارتی مذاکرات را مکتوب می‌کردم.
برای ارسال و گردش کار مکتوب می‌کردید یا برای ثبت در تاریخ؟ فایل‌های صوتی آن جلسات کجاست؟
شیبانی: برای هر دو هم ثبت در تاریخ و هم گردش کار اما به دلیل فشردگی کاری معمولا زیاد به دفترچه‌ها و صورتجسات رجوع نمی‌کردیم.
فایل‌های صوتی آن جلسات کجاست؟
شیبانی: بعید می‌دانم فایل صوتی وجود داشته باشد.
چرا؟
شیبانی: تا آنجا که به خاطر دارم به دلیل برخی مراقبت‌های امنیتی و سّری بودن جلسات تصمیم بر این شد تا مکتوب شود چراکه امکان توزیع و تکثیر نوارها وجود داشت.
یعنی این خبر درباره یادداشت‌های شما وجود نداشت؟
شیبانی: صوت و دست نوشته باهم فرق می‌کند.
محل برگزاری جلسات و نگهداری اسناد کجا بود؟
شیبانی: جلسات به طور مخفیانه برگزار می‌شد.
در کجا؟
شیبانی: اغلب همینجا (اشاره به منزل).
اسناد و دست نوشته ها را چه می‌کردید؟
شیبانی: مخفی می‌کردم و به راحتی در اختیار کسی قرار نمی‌گرفت.
*صورتجلسات شورای انقلاب را تحویل هاشمی دادم
تکلیف این دست نوشته‌ها چه شد؟
شیبانی: نمی‌دانم بنده تحویل آقای هاشمی دادم.
چه زمانی و چرا؟
شیبانی: پس از تشکیل اولین مجلس بود که آقای هاشمی گفتند این اسناد را بیاور تا بر اساس آن‌ها چارچوب و چشم اندازهایی را تعریف کنیم.
در نهایت چه شد؟
شیبانی: تبدیل به همان 6 جزوه‌ای شد که صرفاً در اختیار مسئولان تراز بالا قرار گرفت.
آقای دکتر موضوع رفراندم را به یاد دارید؟
شیبانی: بله.
چرا امام موضوع رفراندم را مطرح کردند؟
شیبانی: امام با رفراندم نشان دادند که به دنبال دیکتاتوری نیستند و در این جریان بحث بر سر این بود که آیا شاه را می‌خواهید یا جمهوری اسلامی ایران.
*نظر دولت موقت برای تحقق جمهوری دموکراتیک
البته دولت موقت به دنبال طرح «جمهوری دموکراتیک» بود تا «جمهوری اسلامی».
شیبانی: بله آقای بازرگان این موضوع را مطرح کرده بودند که امام فرمودند جمهوری اسلامی بدون یک کلمه کم و زیاد.
آیا درخصوص بحث پیش‌نویس قانون اساسی خاطره‌ای دارید؟
شیبانی: خیر.
آیا این ادعا که امام مخالف قرار گرفتن موضوع «ولایت فقیه» در قانون اساسی بودند درست است؟
شیبانی: خیر.
یعنی این ادعا که امام موافق بحث ولایت فقیه نبود درست نیست.
شیبانی: بله.
خاطره خاصی از شورای انقلاب هم به یاد ندارید؟
شیبانی: خیر.
چرا خاطرات خود را مکتوب نکردید؟
شیبانی: شرایطش نبود.
مهمترین مصوبه شورای انقلاب چه بود؟
شیبانی: در این باره حضور ذهن ندارم، مصوبات زیادی برای حل مشکل مردم داشتیم.
یعنی امروز که عملکرد شورای انقلاب را بررسی می‌کنید احساس رضایت دارید؟
شیبانی: الان بررسی نمی‌کنم.
رضایت دارید یا خیر؟
شیبانی: رضایت دارم.
چرا؟
شیبانی: سعی بر این بود کوتاهی درباره مردم صورت نگیرد.
*امام (ره) بی مزد و منت خدمت می کرد
از ویژگی های بارز امام چه نکته‌ای را به یاد دارید؟
شیبانی: انسان خوبی بود و بی‌مزد و منت خدمت می‌کرد.
برخی به نوعی مدعی کانالیزه کردن امام هستند آیا این ادعا صحبت دارد؟
شیبانی: خیر.
یعنی عملکرد امام بر چه اصولی بود؟
شیبانی: مشورت.
اینکه گفته می‌شود کانال خاصی ایشان را مدیریت می‌کردند و ایشان اقداماتشان بر این اساس بود پس درست نیست؟
شیبانی: خیر این طور نبود مشورت می‌کرد ولی به حرف هرکسی هم گوش نمی‌داد.
یعنی چه می‌کردند؟
شیبانی: یعنی به درستی به تشخیص خودشان عمل می‌کردند خدا رحمت شان کند.
چرا شورا منحل شد؟
شیبانی: چون ماموریتش به پایان رسیده بود.
چرا شورای انقلاب تشکیل شد؟
شیبانی: امام دستور دادند تا برای اداره روند انقلاب و بعد از سرنگونی حکومت شاه این مجموعه شکل بگیرد.
به چه کسی این دستور داده شد؟
شیبانی: فکر می‌کنم آقای مطهری از پاریس آمدند و طرح موضوع کردند.
مهمترین توصیه‌ای که امام به شورای انقلاب درباره تشکیل کابینه و دولت داشتند چه بود؟
شیبانی: نمی‌توانم بگویم مهمترین چه بود اما تاکید داشتند کابینه غیر روحانی تشکیل شود.
با این تعریف یعنی نهضت آزادی باید روی کار می‌آمد؟
شیبانی: نخیر.
اما آقای بازرگان رئیس دولت موقت شد.
شیبانی: امام گفتند هرکسی می‌آید به طور شخصی بیاید حتی به مهندس بازرگان تاکید شد به طور فردی نه نهضت آزادی باشد.
اگر بخواهید به مسئولان توصیه‌ای داشته باشید به چه موضوعی اشاره می‌کنید؟
شیبانی: من کاره‌ای نیستم که توصیه‌ای داشته باشم.
شما از السابقون و مدیران در تراز انقلاب بودید.
شیبانی: حرفم این است به مردم دروغ نگوئیم.
یعنی شعار و وعده انتخاباتی ندهند؟
شیبانی: بله کاری که می‌توانیم انجام دهیم را بگوئیم نه کاری را که نمی‌توانیم.
آقای دکتر شما زمان انقلاب ایران نبودید؟
شیبانی: بله نبودم.
انگلیس بودید؟
شیبانی: بله.
تمایلی دارید درباره چرایی سفرتان بگوئید؟
شیبانی: به دلیل مختل بودن وضعیت درمانگاه‌ها مجبور شدیم برای درمان سرطان همسرم به انگلستان برویم.
دوران تحصیل شما که همزمان با دانشگاه بود چطور گذشت؟
شیبانی: دوره پزشکی عمومی 6 ساله، برای من 17 سال طول کشید.
فکر می‌کنم به دلیل همین رفت و برگشت‌ها یا به قولی بازداشت‌ها مدت تحصیلتان در دانشگاه طولانی شد.
شیبانی: بله سال 48 فارغ‌التحصیل شدم.
16 سال طول کشید؟
شیبانی: طولانی شد.
1330 در دانشکده فنی و از سال 1332 در رشته پزشکی مشغول به تحصیل شدید؟
شیبانی: بله، باید در 6 سال درسم تمام می‌شد.
چند سال زندان بودید؟
شیبانی: حدود 13 سال.
درخصوص نحوه دستگیری‌تان خاطره‌ای دارید؟
شیانی: نه.
چند بار بازداشت شدید؟
شیانی: 9 یا 10 بار.
مدت زمان بازداشت‌ها به چه ترتیب بود؟
شیبانی: شش سال، پنج سال و...
ماجرای برادر خانمتان چه بود؟
شیبانی: آقای محمد مفیدی یک ژنرال را کشت و من به سه سال حبس محکوم شدم.
انگار بیشتر از 3 سال هم در زندان ماندید؟
شیبانی: 5 سال.
نظرتان درباره مرحوم بازرگان چه بود؟
شیبانی: اهل عمل بود.
نظر مهندس بازرگان درباره رژیم شاهنشاهی و مبارزات سیاسی چگونه بود؟
شیبانی: به شاه انتقاد داشت.
یعنی مخالف سلطنت شاه بود؟
شیبانی: می‌گفت شاه نباید دخالتی در مسائل کشور داشته باشد.
آیا ایشان طرفدار مبارزات مسلحانه بود؟
شیبانی: خیر.
*بازرگان به دنبال اصلاحات در داخل رژیم شاه بود
چرا؟
شیبانی: مهندس بازرگان به دنبال اصلاحات در داخل رژیم بود.
یعنی آقای بازرگان به دموکراسی غربی و اینکه شاه بماند، اعتقاد داشت؟
شیبانی: بله.
چرا می‌خواستند شاه بماند؟
شیبانی: چون باورشان نمی‌شد که سلطنت قابل حذف کردن است.
برخی معتقد هستند مبانی تفکر آقای بازرگان جهادی و دفاعی نبود و شما هم در این باره به ایشان تذکر داده بودید؟
شیبانی: چه تذکری؟
در جریان بمبی که در منزل مرحوم بازرگان منفجر شد؟
شیبانی: بله؛ تنها من اعتراض نکردم.
یعنی دیگران هم به این رویه اعتراض داشتنند؟
شیبانی: بله.
چه کسانی بودند؟
شیبانی: یادم نیست ولی فکر می‌کنم پسر آقای بازرگان هم بودند.
منظورتان عبدالعلی بازرگان است.
شیبانی: بله.
چرا به آقای بازرگان اعتراض کردید؟
شیبانی: دشمن وارد شده بود و حریم را شکسته و وارد حرم شده بود، این جمله را به یاد دارم.
*برای رسیدن به اهداف انقلاب کار زیادی داریم
آقای دکتر! وضعیت کشور را در آستانه چهل سالگی انقلاب چطور ارزیابی می‌کنید؟
شیبانی: خیلی خوب است ولی هنوز برای رسیدن به اهداف انقلاب کار زیادی داریم.
درچه حوزه‌هایی؟
شیبانی: برای رفاه مردم آنطور که باید کار نشده است، یعنی برخی مسئولان کار نکرده‌اند درحالی که باید مردم راحت باشند.
*رفاه مردم وضعیت خوبی ندارد
به خاطر ناآرامی‌های اخیر می‌گویید وضعیت کشور خوب نیست؟
شیبانی: خیر؛ کلاً رفاه مردم وضعیت خوبی ندارد.
ملاکتان برای این صحبت چیست؟
شیبانی: گرانی،هزینه‌های ازدواج و زندگی، فاصله طبقاتی.
*فاصله طبقاتی زندگی در گور و کاخ است
منظورتان از فاصله طبقاتی چیست؟
شیبانی: یکی در کاخ زندگی می‌کند و دیگری در گورآباد مردم این طور ناراحت می‌شوند.
پس شما هدف‌تان از کاندیداتوری برای ریاست‌جمهوری اصلاح این وضعیت و ساختار اقتصادی بود؟
شیبانی: بله، همینطور است.
در حال حاضر پس از شورای شهر مشغول فعالیت خاصی هستید؟
شیبانی: بعد از شورا فعالیت خاصی ندارم.
از شما به عنوان فردی یاد می‌شود که درجلسات شورای شهر تأخیر و غیبت نداشتید.
شیبانی: بله؛ در کل زمان نمایندگی خود در مجلس شورای اسلامی تنها 27 دقیقه تأخیر داشتم.
برجسته‌ترین نکته‌ای که از امام (ره) در ذهن دارید کدام خاطره است.
شیبانی: امام همیشه قبل از هر اظهارنظری همه جوانب قضیه را بررسی می‌کردند و می‌سنجیدند و رهبر معظم انقلاب هم دقیقاً همینطور هستند.
