آوای نشاط: اقتصاد خوب نوشت: گسترش بازارهای جهانی و ارتباط روزافزون بین کشورهای مختلف باعث شده است که محیط تجاری بسیاری از فعالیت های اقتصادی با تغییر و تحولات زیادی روبه رو شود. در این شرایط، مفاهیم دیپلماسی اقتصادی از اهمیت بسزایی برخوردار است، به گونه ای که در دوران حاضر ایجاد فضای لازم در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران از جمله شرایط الزامی بستر تعامل با اقتصاد جهانی را تشکیل داده است. اقتصاد جمهوری اسلامی ایران در شرایطی قرار دارد که پس از چندین دهه نگاه درون گرا و استفاده از استراتژی «جایگزینی واردات» در توسعه اقتصاد تلاش کرده رویکرد توسعه صادرات و تعامل بیشتر با اقتصاد جهانی را در پیش بگیرد. این امر اهمیت دیپلماسی اقتصادی در اقتصاد ملی و سیاست خارجی را بیش از پیش نمایان می سازد. در پیش گرفتن رویکرد توسعه صادرات و توجه به اقتصاد جهان همزمان نیازمند تحلیل جایگاه اقتصاد در سطح جهانی است.
جدای تاکید بر پتانسیل ها و چالش هایی که از سوی صاحبنظران و متخصصان سیاسی و اقتصادی در داخل مشرح است، تاکید و استناد بر آمارها و اطلاعات جهانی در مورد جایگاه اقتصاد ایران، گویای نگاه ژرف و جامع تحولات فراروی دیپلماسی اقتصادی نیز است. بر همین اساس، مذاکره با جهان از راهکارهایی است که کشورها می‌توانند از آن در راستای توسعه اقتصادی و بهبود شرایط استفاده کنند و دولت سیزدهم نیز طی دو سال گذشته با تلاش های فراوان توانسته در این مسیر گام های موثری را بردارد. با آغاز دولت سیزدهم در تابستان ۱۴۰۰ برنامه‌های مدونی تدارک دیده شد تا دیپلماسی اقتصادی کشور فعال شود و مهمترین آن توسعه روابط تجاری و اقتصادی بود که منجر به بهبود وضعیت اقتصاد کشور می‌شود که عدم اولویت‌بندی در صادرات، نادیده گرفتن ظرفیت‌های کشورهای همسایه و همسو، بحث توسعه بازار همراه با اعزام هیات‌های تجاری و شناسایی بازارهای کشورهای همسایه علاوه بر عدم ایجاد ثبات در بازار و حفظ کالا با کیفیت در منطقه از دلایل عدم موفقیت توسعه صادراتی شناخته شد. بر همین اساس دولت سیزدهم نقشه راه مناسبی را تدوین کرد که بر اساس برنامه‌های رئیس‌جمهوری در تبلیغات انتخاباتی مبنی بر دو برابر شدن صادرات غیرنفتی، هدف‌گذاری برای دستیابی به ۷۵ میلیارد دلار صادرات تا افق ۱۴۰۴ تعیین شد.
خط‌مشی دولت سیزدهم، پرهیز از حاشیه‌ها و تمرکز بر کار و تلاش برای حل مشکلات بوده است، اما با توجه به گذشت نزدیک به دو سال از فعالیت دولت و به منظور ارزیابی دقیق عملکرد و اقدامات صورت گرفته، تشریح شرایط کشور در زمان شروع به کار دولت ضرورت دارد.
در آغاز فعالیت دولت سیزدهم به دلیل وضعیت نامناسب فروش نفت ( 300 تا 400 هزار بشکه در روز) و عدم دسترسی به درآمد حاصل از آن به علت تحریم‌ها، درآمدهای دولت کاهش یافت و این امر کسری شدید بودجه و به دنبال آن افزایش سرسام آور تورم را اجتناب ناپذیر کرده بود.
فعال‌سازی ظرفیت‌های دیپلماسی و نقش‌آفرینی در تحولات منطقه‌ای
در این راستا دولت یکی از اولویت‌های راهبردی خود را فعال‌سازی ظرفیت‌های دیپلماسی و نقش‌آفرینی در تحولات منطقه‌ای و جهانی تعیین کرده و سیاست همسایه محور، آسیامحور و دیپلماسی فعال اقتصادی را در راس اقدامات خود قرار داده است.
حال حدود یک ماهی است که تحرکات بخش هایی از دولت در حوزه دیپلماسی اقتصادی شدت گرفته که در کنار دیگر تلاش های دولت در حوزه دیپلماسی اقتصادی با همسایگان و کشورهای همسو، اقدامات مثبت و رو به جلویی است. یکی از مهمترین اقدامات صورت گرفته در چند هفته اخیر سفر رئیس بانک مرکزی به آمریکا و برخی کشورهای همسایه است. طبق اظهارات رئیس محترم بانک مرکزی این سفرها با هدف گرفتن وام از صندوق بین المللی پول و آزادسازی برخی منابع بلوکه شده کشورمان در عراق و کره است. آن چیزی که اهمیت این سفر را زیاد می کند فضاسازی بسیار گسترده تیم رسانه ای بانک مرکزی و دولت در مورد آزادسازی حدود 24 میلیارد دلار از منابع بلوکه شده ایران و دریافت وام از صندوق بین المللی پول است.
فضاسازی بانک مرکزی در مورد نرخ ارز دستاورد واقعی نداشت!
فضاسازی بانک مرکزی به قدری پرحجم و باورپذیر صورت گرفت که منجر به تخلیه سریع انتظارات تورمی و کاهش جدی نرخ ارز در کشور شد! اما همان گونه که پیش بینی می‌شد به مانند سایر تجربه های گذشته در مورد خبرسازی چندین باره در مورد آزادسازی پول های مسدود در کره، این فضاسازی تا کنون! به دستاورد واقعی منجر نشده است! به گونه ای که بازخورد این عملیات رسانه ای و فضاسازی صورت گرفته در بین فعالان بازار به «خبردرمانی» مشهور شده است و به مرور که توثیق این خبرها با تردید مواجه شده؛ نرخ ارز نیز رشد دوباره خود را شروع کرده است. در همین رابطه، شورای تبیین مواضع بسیج دانشجویی کشور در نامه‌ای خطاب به رئیس جمهور پیرامون اقدامات دولت در حوزه دیپلماسی اقتصادی به چند نکته مهم اشاره کرد و می نویسد: 1. سابقه رفتار آمریکایی ها و خصوصا کنگره آمریکا نشان می دهد که حاضر نیستند حتی یک دلار هم به ایران پولی برسد. ساختار تحریم های آمریکا و سنت آمریکایی نشان می دهد که امکان آزادسازی پول بدون مجوز دفتر دارایی های خارجی وزارت خزانه داری امریکا(OFAC) وجود ندارد. خصوصا دو کشوری که بخش مهمی از منابع کشور در حساب های آنها بلوکه شده خواسته یا ناخواسته تحریم های آمریکا را اعمال می کنند حتما برای آزادسازی پول نیازمند مجوز اوفک هستند. 2. اگرچه اظهارات مبهمی در مورد آزادسازی برخی زندانیان از سوی کشورمان در قبال منابع آزادشده مطرح گشته است؛ اگر بناست منابعی آزاد شود به طور حتم مذاکرات جدی و بده بستانی صورت گرفته که این مجوز صادر شود! اما متاسفانه ابهامات جدی در مورد تفاهمات صورت گرفته وجود دارد که لازم است به افکار عمومی پاسخ داده شود. 3. متاسفانه فضاسازی صورت گرفته در مورد آزادسازی از سوی بانک مرکزی و تیم رسانه ای دولت عملا باعث وابسته کردن بازارها و افکارعمومی داخلی کشور به یک منشاء خارجی می شود. فضاسازی صورت گرفته این پیام را القاء می کند که مسائل داخلی کشور به شدت به خارج گره خورده است. آنچه از دولت انقلابی انتظار می رود آن است که مسیر منحط و انحرافی دولت گذشته در ارسال پالس وابستگی به طرف خارجی را نرفته و به با اقدامات خود بار دیگر مُهر تاییدی بر گفتمان و راهبرد « مذاکره راه حل مشکلات کشور و عامل لغو تحریم‌ها است» نزند. راهبردی که هشت سال کشور و منافع ملی را به مخاطره انداخت و سفره مردم را روز به روز کوچک تر کرد.
استفاده از ظرفیت نخبگان برای حل مسائل کشور
مطرح کردن دلسوزانه این موارد از نظر ما می‌تواند در تقویت تصمیمات دولت محترم اثرگذار باشد، پیشنهاد ما آن است که مسئولین امر با فتح باب گفتگو پیرامون این مسائل با نخبگان و دانشجویان ضمن پاسخ به سوالات آنان از ظرفیت عظیم جریان نخبگانی کشور برای حل مسائل کشور استفاده نمایند. بر اساس این گزارش، دولت سیزدهم از همان آغاز برای کاهش اثر تحریم‌ها توسعه تجارت با کشورها به ویژه همسایگان ایران را در اولویت قرار داد و طبق برنامه ریزی دقیق و مدونی تلاش کرده تا طی دو سال سکانداری خود دستاوردهایی نیز داشته باشد. دولت بار دیگر فرصت دارد که نتایج تلاش‌ها، رایزنی‌ها و مذاکرات خود را تا دو سال آینده پیگیری کند که با توجه به اقدامات انجام شده، چشم انداز روشنی برای ماه‌های آینده برای بهبود اقتصاد کشور با تعامل بیشتر با جهانیان پیش رو دارد.
